باغ ایرانی / مهرداد ایروانیان

باغ ایرانی

مهرداد ایروانیان

باغ ايراني شناور بودن ميان معاني ارائه نشانه منظر ، ابهام حجم ، تمايز ، غلبه بر محيط قرار مي گيرد . به ارائه ساختار كالبد خارجي با مشخصات پوسته برآمده از همرنگي غير قابل تفكيك با تاجي از عناصر خطي ريز بافت ، مغاير مثل توده اي لرزان ، مثل همة استعاره هائي كه به سبدنسبت مي دهند دست ميازد .

اين اصل مغايرت ، از خط آسمان كالبد خارجي شروع شده ، در زير ، جاي برپايي معناي استقرار، به طرز ساده اي در ميان محيط گم مي شود . بنظر مي آيد كه ميان پيوريسم محيط ناشي از حذف چند رنگي و چند گانگي به لحاظ فرسايش هميشگي همه چيز با بادي كه شنها را بيشتر جابجا مي كند چيزي از زمين زائيده مي شود . مثل رويش گياه كه زمين زير فشار برپائي و احتزاز آن از ميان مي شكافد، ديواره اي مايل مي شود كه معناي آن ميان زمين و آسمان در تعليق است . جلد خارجي باغ تنها معناي غير اليت اين نوع معماري است . تمامي نشانه ها اعم از هجوم پر فشار شاخه ها چون تاج بر ديوار . ( تنها نشان اليت كه از بيرون ديده مي شود . ) از نوع طبيعي آن و خالي كردن ميان حجم برپا شده چون سير عبور كه به طرز غير عاميانه اي مستقيم و غير بومي است بعلاوه مركزيت كلاه فرنگي كه نوعي دسپوتيزم تك ساختاري اليت را نشان مي دهد همگي بر گرفته از مونار كيزم منظره نگاري است . تفوق سبز يا برتري افزون ساختار واقع شده ميان بي شمار مش فريم ، تقابل ميان انبوه مبهم و بنا با راه بعنوان جسم يك پارچه با قابليت درك صريح براي قوه ادراك را مطرح مي سازد . باغ ايراني برپائي سازماني فضائي ارگانيك بعنوان قالب اصلي و در نهايت پر ساناليزه كردن حجم با كسر بخشي از آن است . باغ ايراني جشنواره برپائي طبيعت نيست با الگو هاي بي شماري كه نشان از همه نرمي و سفتي پراكنده در گستره زمين يافت مي شود كانتكسچوال مثل باغ ژاپني نمي تواند باشد و سمبليم تا حد ارائه نشانه ها مقياس در هاي ريز و درشت ، شكلی و رفتاري و عيني ، باغ ايراني يك تقابل است .

برپائي در بي پاياني حركت بي سرانجام است . مبهم از درون چون پوسته خارجي جنگل است پديده اي كه حضورش فقط از پشت پردة مبهم يك جلد قابل درك است . پس به اين ترنيب باغ ايراني به ارائه مناظر دورگماردن شاخص براي اندازه گيري فضا در نماي سطوح نمي پردازد . تمركز تا حد نما هاي روبرو است و قابليت حركت پيچيده كنكاش و محك گردتاگرد را تنها به دست نشانه هاي متمركز مي سپارد . مثل اين است كه حجم سبزي دريده شده كه كسي بدرون مركز آن نفوذ كند و بداند معناي باغ وايرفريم پشت درب به حيات خود ارائه مي دهند و معناي حضور را در پشت يك جلد از نوع محيط بدست مي آورند در باغ ايراني تنها ساختار ضد شبكه اي حجم سيال در مقياس انساني است حجم سيال نشان متحرك بودن محيط است اما توسعة حركت آن در حد خطي تا حدودي آرام و به هيچ وجه تمايلا ت باروك به لحاظ گستاخي و چند جهتي را در خود ندارد .

آب مثل يك غلطك نرم ، سطح سنگيني باغ را به سمتي مي برد . همه صحنه باغ پارينه دريده شده ائي است كه بازي در آن به نمايش در مي آيد يا پولكهاي ريز يا هجوم بي امان در هر حال همه برپائي ها براي فرار از اين قاعده است باغ باروك سينه آفتاب مي خوابد . صحنه ابر شده فرصت به آسمان نمي دهد . اصولاً از نقطه نظر مَجاز بودن در مكان ، باغ ايراني آسمان ندارد .

پردة آبي – خاكي است بين عناصري كه بر سر هجوم مي آورند . باغ ايراني ..

باغ نگارستان( باغ بعثت ) :

باغ نگارستان از مجموعه چهار فضا حیات یافته . چهار تعریف از پیش فضای باغ های ایرانی رسمی (نگارستان)، باغ میوه ای (استاندا)، صورت های گوناگون فضای شهری (استان) و پارینه باغ بزرگ ایرانی است.

• نگارستان : تعریف پیش فضای یک باغ رسمی که عناصر رسمی را به درون خود کشیده و آثار باقی درون آن پرداخت گردیده.
• استاندا: باغ ایرانی بومی که تنها خاصیت منظره را ندارد و بعضا ثمری خوانده می شود و با بافت ارگانیک گونه ای متفاوت از باغ ایرانی را ارائه می دهد.
• استان : فضای شهری آستانه باغ های ایرانی است که اشکال مختلف این نوع فضا را به نمایش می گذارد.
• باغ بزرگ ایرانی : تبلور رویای باغ بزرگ ایرانی است که بخشی از آن ظاهر می گردد با یادواره کوشک مرکزی آن .

منظره نگاری محدود ، خلاف شکل گیری ارگانیک طبیعی فارغ از مفهوم زوال و تبدیل و استحاله ، آنچنان که طیف وسیع پدیده ها و رویدادهای طبیعی می بایست برای حضور و تغییر شرایط ، دائما با اقتصاد نوین تعریف گردند ، با احتزاز سر فصل ”محدودیت گونه ها“ به بنیاد الیت وصل می گردد. یعنی سازمانی کوچک در مقابل بی کران تحولات طبیعی . بدین سان باغ ایرانی یا به هر حال هر نوع گرایش در منظره نگاری در طول تاریخ که به آرایش فرمال محدود کننده ها و ساختارهای غالب مثل ساختمان ، مثل راه ها ، تن در می دهد ; روش الیت منظره را در پیش گرفته است مثل چهار باغ ، مثل باغ باروک ، مثل هر نوع تفوق بر رویش طبیعی و پیش دستی دسترسی بر پهنه زنده. اما این موضوع یعنی متمایز بودن از محیط ، صفتی است که باغ ایرانی می خواهد به آن نسبت پیدا کند. اما در شرایط جغرافیایی خاص به این مهم دست می یازد ، یعنی محدوده آب و هوائی که به حذف محیط درهم طبیعی مثل جنگل می پردازد و شرایط دست ساز را هم در طول تاریخ که درکنار خود دارد و غالبا در بستری آرام و وسیع یا بهرحال آراسته از نوع خود می نشیند. اما در طول تاریخ این جایگزاری معنای خود را در کثرت موارد از دست داده و در حال حاضر بنظر می آید خواستگاه چنین منظره نگاری کمتر احساس می شود چرا که معنای محتوای محیط دگرگون گردیده. اما به هر حال باغ با دیواره بلند بعنوان یک پناهگاه در هر حال می تواند در بستر غیر متفاوت شکل گیرد . به هرحال معنای الیت به شاخص ترین شکل منظره نگاری محدود بنام باغ ایرانی اطلاق گردیده اما مناظر دست ساز غیر رسمی یعنی باغهای ایرانی که بدلایل به جز صرف منظره نگاری احداث گردیده ، بخش اعظمی از محیط مصنوع با عناصر طبیعی را تشکیل می دهند. پروژه باغ نگارستان ( باغ بعثت ) اشاره به دو گونه باغ ایرانی به معنای کلیشه ای آن و باغهای محصولی و ارگانیک دارد. یعنی دو منظر الیت و عام .

مونارکیزم : به استیلا بر محیط مثل یک کوشک بر یک باغ بطور دائم و تبعات آن یعنی بر مرکز نشستن. تدوین شیوه رسیدن بر مبنای بلاواسطه و خالص مثل یک راه بی چرخش با احترام و به تدریج و در هرحال در میانه منظر و افق بودن. این نوع مونارکیزم منظر جایگاه خویش را بصورت شیئی وارگی در طول دوران حفظ می کند و نقطه عطف می گردد.

باغ ژاپنی : چه چیز در باغ ژاپنی در نقطه عطف نشسته است. آیا اصولا در این نوع منظره نگاری نقطه عطفی وجود دارد یا لایه هائی از حوادث و احجام و پدیده ها تلخیص شده و یا آبسترکت رویدادهای گوناگون را بشارت می دهند. یک قطعه سنگ یک عاقبت نیست یا یک بوته یا شنزار یا برکه ، که در مجموع اوج هائی هستند که بعد از فرود می آیند .این نوع نگرش روش الیگارشی ، منظره را به دسته های با اهمیت در زمانهای گوناگون مبدل می سازد . در نظام باغ ژاپنی طبقه بندی رسمی و غیررسمی همه در قالب شکلها و روابط میان آنهاست . اَشکالی که نگرش فورمال را در آبسترکت کرده آن می یابند و معنای طبقه بندی از پیچیده به تلخیص یافته مفهوم پیدا می کند. شاید این نقطه مقابل مونارکیزم منظره با اعلام یک مرکزیت اوج است . باغ ایرانی محصولی ( غیررسمی ) که برای فرود و اوج طراحی نگردیده در ابهام شکل گیری خود سرگردانی را ارائه می دهد نهایت رشد عناصر تشکیل دهنده خود حداقل تهی بین – این نوع ساختار به تشکیل میان راههائی می انجامد که ماحصل فشار همجواری گیاهان است. این نوع باغ یکی از چهار باغ در مجموعه نگارستان می شود.

مقیاس: یک کوشک چقدر می تواند از یک شهر بزرگتر باشد. کوشک ها جدا از منظره برای خود دارای ارزش می گردند. دارای رتبه بندی در افق – یک به لحاظ کروماتیک – دو ، صور ممتد و عصاره شهرها برای واقع شدن شهر خیال میان انبوهی از درختان. اما از نظر دیگر بحران همیشگی فرهنگی باغ ایرانی در اذهان و معنای زیبائی و مفهوم اصالت و ناسیونالیسم معماری و باغی که همه می خواهند از دوران پارسه تا کوردبا و بوتانیکاهای اروپائی را به آن نسبت دهند و ” آن “ باشد.

پس مقیاس عظیمتر را از شهر و یک قلمرو و یک مکان جغرافیائی را در می نوردد.برای کنار آمدن با رویای همیشگی باغ تاریخی ایرانی . در طول زمان و مکان یک بزرگ کوشک در یک بزرگ باغ خیال باید ساخت: باغی به بزرگی نامکان . و پایه های یک کوشک که ابعاد خیال انگیز آن را شاهد باشد. رویای باغ ایرانی بخشی از چهار قسمت باغ نگارستان می شود. (تصویر )

باغ نگارستان بر مبنای ساخت معنای طرح باغهای ایران و رویای باغ ایرانی و حضور فعلی آن در یک شهر و حل مسائل واسطه شده میان موضوعیت امروز و حضور یک باغ است ;که در واقع مشکل مهم بانیان فرهنگ و فرود این سفینه عتیق بر یک محدوده عملکرد امروزی یعنی میدیوکراسی شهری است. رسیدن به باغ یعنی از یک سمت . مفهوم سمت و سو به گونه ائی بحران اتصال را تعریف می نماید. چه پیش فضائی برای اتصال این گونه فضا با فضای ساخت مصنوع باید باشد؟ آیا می توان به طرق گوناگون توجه کرد. طرقی که هر کدام یک شیوه رسیدن را به باغ و یک روش برای اتصال را تعریف می کنند. یا کارناوالی از طرق برای تفهیم دوران ها و شرایط گوناگون . این فرآیندهای شکل گیری در مجموعه ائی به نام استان- به پرداخت انواع طرق برای رسیدن به باغ و انتزاع فضای شهری می نشینند.

در واقع ارزش نهادن به فضائی که در برگیرنده خارجی فیزیک باغ به معنای سلسله مراتب و….

حجم سبز:

روایت باغ ایرانی برای سبز ماندن مبتنی بر ایده متقارن در مقیاس بزرگ است ، هر چند که جهان به شیوه های گوناگون می تواند راه حل تقارن را در مقیاس های منهای نانو تا بعلاوه همه ماده سیاه و آغشتگی به آن را بکار گیرد و در تمام وجوه تکثیر از قدرت برابری هم شکل ها بهره می گیرد و تنها لحظات کوتاه ” شکست تقارن بین ماده و ضد ماده برای چیره شدن ماده برضد آن و در نتیجه بوجود آمدن جهان جائی که تقارن سی پی که در انفجار بزرگ شکسته شود و بر اساس آن بار و زوجیت ماده و ضد ماده جابجا می شود“ در غیر اینصورت تقارن در مقیاس انسانی برعکس پیچیدگی آن در جهان در حال تحول ابتدائی بنظر می آید چرا که در جهان متحول تقارن در مرحله پیچیده تر شدن و محلی انجام می گردد و دائما به سمت تکثیر می رود و این تفاوت اساس تقارن در جهان ارگانیک و غیرارگانیک است. تقارن راه حل ماده برای مبارزه علیه جاذبه می شود. راه حل آسان اطمینان بخشی به فوکال سیستم چشم و تثبیت تصویر برای مغز. نفوذ به مرحله بعد از شرایط طبیعی و آگاهی به جهان میکرو و آگاهی از پیچیدگی اورگانیک زمین شناسی ابتدائی را به مراحل دیگر می کشاند.

باد از میان احجام سبز می گذرد به سختی سروهای ایستاده را تکان می دهد. مثل اینکه باد بر یک تصویر ثابت و دائم برای این حصار سبز اطراف راه رسیدن به کوشک در نظر گرفته شده. بادها تقارن شکل را درهم می ریزند میان درختان سست تر توسعه شکلی و همه جانبه صورت می گیرد. در لحظاتی همه چیز تبدیل شود بسان مقیاس زنده میکرو ، همه چیز در حرکت است . اما پشت دیواره سروها یا کاج ها که تاجی معمولا از آنها باقی است توده رها شده درختانی است که بی اثر می مانند.باغ ایرانی پشت ردیف سروهای خرند اصلی به فراموشی سپرده می شود چراکه موضوع درگیرشدن با منظره تنها از خرند اصلی اتفاق می افتد.

احجام سبز در باغ بعثت یادواره اهدائی به منظره نگاری باغ ایرانی است که پشت پرده درختان راه اصلی معماری سبز را فراموش می کند. این یادواره ها از درختان برگ ریز که بصورت متحدالشکل میتوانند به تعریف از یک حجم بزرگ بنشینند و در تمام فصول دارای پیکره قابل توجه خود باشند.

منتشر شده در شماره 35 فصلنامه معماری و ساختمان