مجله تخصصی معماری و ساختمان نشریه معماری و ساختمان
Women’s Voices in Architecture;
A Response to the Necessity of Present and Future
معمارے زمان،
پاسخ به ضرورت ها امروز و فردا
احمد زهادی
سرمقاله شماره 34 فصلنمه معماری و ساختمان
در طول تاریخ معماری ایران، زنان معمار کمتر فرصت آن را یافته اند که توان و هنر خود را به نمایش بگذارند. نگاهی به تاریخ معماری کشور نشان میدهد که اغلب بناهای ماندگار و مهم توسط مردان طراحی و ساخته شده است. اینکه چرا زنان در این عرصه به کار گرفته نشده اند عمدتا دلایل اجتماعی و فرهنگی دارد. این را هم باید متذکر شد که نه فقط در ایران بلکه در جهان تا قبل از دوران مدرن، زنان خانه نشین بوده اند نه خانه ساز. در ایران با تأسیس دارالفنون در دوره ی قاجار و سپس دانشگاه تهران در دوره ی پهلوی اول، مهندسی و معماری نیز در دستور کار نظام آموزشی کشور قرار گرفت. اگر چه در آغاز با سواد آموزی دختران و زنان مقابله می شد اما پس از انقلاب مشروطه زنان نیز کمابیش به عرصه های آموزشی راه یافتند و فضای زندگی شان دگرگون شد. اکنون با نگاهی به تاریخ معاصر معماری کشور، چهره های مؤثر و درخشان را میتوانیم بازشناسیم.
از دکتر نکتار پاپازیان تا فرشید موسوی. طی چند دهه ی اخیر در پی رشد مراکز آموزشی، شاهد به صحنه آمدن دانشجویان و معماران زن بوده ایم. وقتی به فهرست جوایز معماری و برندگانشان دقیق می شویم نام و نشان زنان معمار را به خوبی در می یابیم. واقعیت این است که معماران زن ایرانی نقشی اثرگذار در فرآیند طراحی، مهندسی و معماری شهرها داشته اند و نمونه های بسیاری را میتوان از آثار آنها مثال آورد که هر یک چهره ی شهر و فضاهای زیستی را تغییر داده اند؛ آثاری که نشانگر خلاقیت زنانه و رویکرد متفاوت به مسأله ی معماری و شهرسازی است. در این شماره از مجله به زنان معمار پرداخته ایم. انگیزه مان درک این موضوع بوده که زنان معمار ایرانی چگونه به معماری می اندیشند و دستاوردهای خود را تعریف می کنند. همچنان که در مقالات و مطالب این شماره خواهید خواند، آنها روند تحصیل و کار حرفه ای خود را تشریح کرده و گوشه هایی از ادراک و تلقیشان از معماری امروز و فردا را نمایانده اند.
مجله ی “معماری و ساختمان از همان شماره های آغازین انتشارش به چاپ و معرفی زنان معمار نیز پرداخته است و بایگانی مجله نشان میدهد که آنها سهمی درخور در تولید مطالب مجله داشته اند. در مسابقاتی که از سوی این نشریه راه اندازی شده است نیز همواره آثار معماران زن را دریافت کرده و در دو مسابقه ی معماری داخلی و طراحی بنا، شاهد موفقیت معماران زن در رقابت با مردان بوده ایم. این روند نشانگر آن است که از نظر آماری نقش و میزان حضور زنان پررنگ تر شده و خلاقیت و توانمندی آنها آینده ای امیدبخش را ترسیم کرده است. در اینجا باید به نکته ای نمادین اشاره کنم؛ بسیاری از مسافران و توریست ها وقتی از روی پل “شیخ زاید در ابوظبی میگذرند ناخودآگاه جذب زیبایی و استحکام آن می شوند. این پل ساخته ی معمار جهانی یعنی زاها حدید است. این پلی است که گذشته را به آینده وصل می کند و معمار آن یک زن است آن هم در کشوری که تاریخی مذکر دارد.
ما در ایران زاها حدیدها می توانیم داشته باشیم اگر مجال کار و فرصت های تاریخی حضور زنان در زمینه ی طراحی و معماری را از دست ندهیم. در خاتمه لازم میدانم که از تلاش های بی وقفه ی گروه سردبیری این شماره، صمیمانه تشکر نمایم. بدون تردید ماحصل کار آنها در گشودن افقهای تازه به روی معماری کشورمان مؤثر بوده و نتایج درخشانی به بر خواهد آورد. همچنین از سایر همکاران مجله که کار ویرایش، طراحی و گرافیک و آماده سازی این ویژه نامه را بر عهده داشته اند، کمال تشکر را دارم. امید است که جریان آغاز شده توسط این ویژه نامه، مقدمه ای برای فعالیتها و انتشارات بعدی در این زمینه باشد.
