مجله تخصصی معماری و ساختمان نشریه معماری و ساختمان
منتشر شده در شماره 53 فصلنامه معماری و ساختمان
مدیر طراحی و مرمت: فرزاد رستمی فر – مهندسین مشاور آمود
کارفرما: شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران
همکاران طراحی: علی احمدی خطير، علیرضا شهامت زاد حامد مهدوی، عبدالوحید آذرنژاد عالی، پریا صالحی
سرپرست نظارت: علی احمدی خطير
پیمانکار: ایستا ابشیه کسری و تحکیم بنای سینا
سازه: دانیال رضایی نیک
تاسیسات: امین صاحب جمع
مساحت زیربنا: ۴۵۰ متر مربع
دوره ساخت: ۱۳۹۶ – ۱۳۹۴
بازسازی خانه جلال و سیمین، به عنوان یک مکان رویداد تاریخی
فرزاد رستمی فر: ” بی تردید شناخت بنای تاریخی لاجرم بر تغییر آن مقدم است. شناخت مذکور به هر حال فرآیندی یک سویه نیست و بلافاصله درگام بعد پرسش بسیار ارزندهای مطرح می شود مبنی بر این که چه کسی قرار است آموزش دهندگان ابهره برداران را آموزش دهد؟” درک موثر این فرآیند نمی تواند از تاملی منفعل حاصل شود، بلکه از روندی جدی و همه جانبه نشان خواهد گرفت، بنابراین وظیفه اصلی نه درک بنا به تنهائی که تغییر آن است. از آنجا که ارائه روایتی یک جانبه از این شعار امکانپذیر نیست. تامل باریک بینانه در خصوص دریافت ها تقدها و ارزیابی آنها از جمله اقدامات معنادار در تدوین سناریوی مرمت و احیاء خانه تاریخی قلمداد می شود. بنابر فرضیات فوق، مسئله فضا به گونه ای اعجاب آور در ابعادی فراتر از بنا، و به وسعت شهر، منطقه و محله و شاید در حدود برشی جانانه از زندگی جلال و سیمین اهمیت خواهد یافت.
شهر
سبک تهران، همچون مکتب اصفهان، از مداخلات سنگین در بافت کهن شهری خودداری می ورزید و از طریق جابه جائی شهر، جابه جائی های اجتماعی را نیز سبب گردید. محله در سبک تهران مانند مکتب اصفهان، محل تظاهرات قومی – قبیله ای نگردید و از این پس نماد تاثیرات اجتماعی (محله فرادستان و فرودستان) به شمار آمد. این گونه تعریف هویت سبب گردید که تحولی کلی و شاید محتوایی از نیمه های قرن سیزدهم ه.ق آغاز شود، نهضت بازگشت جای خود را آرام آرام به ساده گویی و بی پیرایه نوشتن داد. شاید بتوان سبک نگارش سیمین و جلال را به همین دوره منتسب دانست و پیامد آن منطقه شمیرانات را که از دیرباز یکی از مقاصد فرهنگی – مذهبی مردم شهر تهران و محل زندگی بسیاری نویسندگان و فرهیختگان بوده، به عنوان سطح “یک” فراگیر موثر بر فعالیت آتی بنای تاریخی جلال و سیمین منظور نمود.
تبیین سایت مورد مطالعه در مقیاس فراشهری و شهری
شناخت عمومی از جلال و سیمین، معرفی ایشان به عنوان یک شخصیت فرهنگی و فلسفی است. اما سیر در آثار و نگارشهای متعدد او نشان دهنده وجود اندیشه ای تبیین و تثبیت شده در زمینه روش ها و راهکارهای اقتصادی، اجتماعی توسعه ملی و کلان کشوری است. آنجا که در اثر معروف “در یتیم خلیج بی مهری نظام آمایش و توسعه کالبدی کشور به بزرگترین جزیره غیر مستقل جهان (قشم) را به زبان ادبی در قالب مفاهیم توسعه اقتصادی و اجتماعی توصیف می کند تا بیان گرفتاری های سیاسی زمانه، چند وجهی بودن نگرش فکری و فلسفی وی در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را نشان میدهد. نگارش داشته های فلسفی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی این مزر و بوم با زبانی نوآورانه واندیشه ای رو به توسعه سبب شده تا میان او و دیگر ادیبان معاصر علاوه بر شخصیت فکری، همجواری سکونت و زندگی نیز شکل گیرد. در مجاورت خانه جلال، منزل نیما یوشیج قرار دارد که این دو خانه می توانند در همگرایی کاربری به عنوان یک نقطه کالبدی با هویت ملی، شهری و منطقه ای عمل نمایند. اکنون که این دو با مرگ رفته اند زنده نگاه داشتن مکان سکونت و زندگیشان در معرفی هرچه بیشتر اندیشه، آثار و کلام بر جای مانده آنان و کمک به زایشی مجدد فرهنگی و فکری جامعه نقش بسزایی خواهد داشت. با این دیدگاه مرمت و احیاء خانه جلال به عنوان یک پلاک کوچک مسکونی در ارتباط با دو پلاک مجاور و همجوار، فرصت ایجاد نشانه ذهنی و فرهنگی ملی و شهری در ابعاد کوچک کالبدی است. در این فرآیند سناریوی مطروحه در مقیاس فوق “سناریوی پیشنهادی در مقیاس شهر اسطح یک الحاق پلاک شرقی بنای تاریخی به عنوان پارک و فضای سبز و حیاط فرهنگی در اولویت اول، و مرمت و احیاء خانه نیما یوشیج در مرحله بعد و در اولویت دوم می باشد”
منطقه و محله
جایگاه سایت مورد مطالعه در اسناد مصوب و ملاک عمل:
پهنه بندی طرح تفصیلی شهر جایگاه سایت مورد مطالعه در اسناد مصوب وملاک عمل:| پهنه بندی طرح تفصیلی شهر تهران و به تبع منطقه یک و همچنین محدوده سایت مورد مطالعه بر مبنای شاخص ها و معیارهای کمی و کیفی و با توجه به ویژگی های هر پهنه و وجه غالب آن پهنه که در گذشته شکل گرفته و گرایش به انواع ساخت و ساز از نظر تراکم و طبقات و با جهت گیری های سازمان فضایی و ساماندهی سیما و کالبد شهر در مناطق شهری انجام گرفته است. بر این
اساس پهنه سکونت با توجه به همگنی و وسعت قطعات، عرض معابر به تراکم و ارتفاع ساختمانها و تعداد طبقات، سطح اشتغال زمین و نیز میانگین تراکم نفر در هکتار تعیین شده است. سایت مورد مطالعه از این نظر در یک پهنه همگن از نظر ویژگیهای فوق الذکر قرار گرفته با عنوان پهنه R۱۲۱ (پهنه مسکونی با تراکم متوسط – حداکثر ۴ طبقه) در طرح تفصیلی تعیین شده است. بر اساس ضوابط بند ۱۳ زیر بند
۱۳ – ۱ طرح تفصیلی شهر تهران که با عنوان حفاظت از میراث تاریخی شهر تهران
نگارش شده است حفاظت از میراث تاریخی، فرهنگی و همچنین آثار ارزشمند معاصر شهر تهران الزامی است. شمول حفاظت این بند عبارتست از کلیه آثار ثبت شده و نشده واجد ارزش همراه با حریم مجموعه ها و آثار ثبت شده دارای حریم. با توجه به مصوبات شورای اسلامی شهر تهران، شهرداری موظف است با سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی همکاری نماید تا نسبت به ثبت بناهایی که میتوانند ثبت شدند، حداکثر ظرف مدت سه سال از زمان ابلاغ طرح تفصیلی اقدام نماید. همچنین بر اساس جدول شماره ۱۱ طرح تفصیلی (فعالیت های مجاز به استقرار در مرکز محله به عنوان خدمات پشتیبان سکونت) فعالیت هایی همچون عرضه محصولات اوقات فراغت خانوارها، موسیقی و سفره خانه های سنتی، چایخانه و … در محدوده پهنه های سکونت مجاز است. با توجه به مجموعه مباحث فوق الذکر هر چند که پلاک موردنظر در پهنه سکونت تراکم متوسط قرار گرفته اما از لحاظ تدقیق کاربری با توجه به ثبت این اثر به عنوان اثر دارای ارزش تاریخی و فرهنگی کاربری آن می تواند به انواعی از کاربری های مرتبط با حوزه میراث فرهنگی و گردشگری با مقیاس خدمات رسانی به شهر، منطقه و محله در ترکیب با بناهای ارزشمند همجوار (خانه نیما یوشیج) و افزایشی محوطه و فضای باز آن در ضلع شرقی تغییر یابد.
جلال و سیمین و بنا
چشم انداز طرح مرمت و احیاء
• اهداف طرح
• راهبردهای عمومی طرح مرمت و احیاء
• سیاست های راهبردی
• مبانی نظری مداخلات
• طرح باززنده سازی تعیین استراتژی ها و راهبردهای مداخلاتی چشم انداز طرح مرمت و احیا
روایت خانه:
خانه – موزه ها اغلب به حافظه ی جمعی مردم یک فرهنگ تعلق دارند. فیلیپ اتینگتون، پروفسور تاریخ و تاریخ سیاسی می گوید: «تمام کنش های انسانی به مکان نیاز دارد و خود مکان هایی را می آفریند. گذشته عبارت است از مکان هایی که با کنش های انسانی ساخته شده است. تاریخ، نقشه ی این اماکن است.» به همین دلیل در تعریف خانه – موزه یکی از مهمترین نکات توجه ویژه به روایت مستتر در آن خانه و تعریف یک سناریوی بهره برداری متناسب است.
اصالت:
اعتبار حقیقی و تعلق واقعی و حضور بی وقفه در طول زمان، می تواند یک فضاء یک شی یا یک وجود غیرفیزیکی (مانند یک تصویر یا یک صدا) را به اصالت برساند. هدف از خانه – موزه حفظ و به روز کردن این اشیا و داشته های اصالت دار است که از طریق آن بتوان تاریخ جمعی و روایت هر خانه را برای مخاطبین آن بازسازی کرد.
اهداف طرح
امتداد تاریخی
خانه ی تاریخی سیمین و جلال از آنجا که از حیث شخصیت فرهنگی و ادبی این دو نفر مهم است، بهتر است که به جای استفاده ی موزه ای و ایستا، این خانه بازسازی امتداد اتفاقات فرهنگی آن باشد. یعنی به فعالیت هایی که در این خانه صورت می گرفته و نقشی که در تاریخ ادبیات و هنر و سیاست این کشور داشته است توجه کنیم. این خانه روایتی دارد و داستانها و وقایعی را در خود جای داده است که موقعیت آن را در تاریخ معاصر ادبیات و سیاست و فرهنگ ایران بی نظیر می کند. نزدیکی جلال به خانه ی نیما و حضور پیوسته نیما در این خانه، | جلسات متعدد چند نفره با دوستان شاعر و نویسنده، حضور پررنگ سیمین در سال های پس از جلال در خانه و روایت هایی که گاه و بیگاه در یادداشتهای داستان نویسی نویسندگان معاصر مانند می خوانیم و … از این قبیل است.
پویایی فضاها:
همانطور که در پژوهش «مطالعات راهبردی و مفهومی احیای خانهی سیمین و جلال» ذکر شده است، یکی از مهمترین دغدغه های بهره برداران از خانه های تاریخی و خانه – موزه ها «تضمین نمودن رونق و سرزندگی و پاسخگویی عملکردی و موفقیت در انتقال پیام» است. مشکل اصلی ای که خانه – موزهها را مدتی پس از افتتاح تهدید می نماید، سکون ، خلوتی و مهجور بودن آنهاست. با در نظر داشتن این نکته می توان به راهکارهایی اندیشید تا این خانه پویایی زمان حیات خود را بازیابد و کاربری هایی در آن در نظر گرفته شود، که مخاطبان جدید و قدیم خانه را به حضور چندباره در آن دعوت کند و همچنین میزان تأثیرگذاری خانه به مخاطب را نیز افزایش دهد.
به همین منظور دو شکل از پویایی در این طرح مد نظر خواهد بود:
پویایی انضمامی:
شامل الحاق فضاهایی مانند کافه و سالن جلسات و نشست ها که میتواند در جهت اهداف فرهنگی خانه استفاده شود و خود آنها نیز به یک اتفاق فرهنگی و ادبی تبدیل شود؛ اتفاقاتی مانند برگزاری رونمایی کتاب، نشست نقد آثار جلال، برگزاری نشست های جایزه جلال آل احمد، گرامیداشت سالروز تولد و درگذشت سیمین و جلال و… پویایی کاربردی: تلقی محافظه کارانه از موزه در ایران باعث شده است تا سکون و ثبوت ابدی» تنها تعریف موزه باشد. در حالی که از سه چهار دهه پیش، یکی از کارکردهای اصلی موزه ها، «پژوهش و ارتباط» است، که تضمین پویایی فضای موزه ها در طول سالهای متمادی ست و همچنین انتقال پیام و تاثیرگزاری فرهنگی را نیز تضمین می کند. در این پروژه، علاوه بر پویایی انضمامی که از طریق ساخت و تعریف فضاهای جدید الحاقی صورت می گیرد، پویایی کاربردی نیز می تواند به جذابیت بیشتر و افزایش ویژگی تعاملی در خانه کمک کند. از جمله ی این فعالیتها و تعریف ها این است که در سناریوی احیای فرهنگی خانه می توان ترتیبی اتخاذ کرد که روزشمار و سالشماری از وقایع مهم زندگی سیمین و جلال تهیه شود و بر اساس آن رخدادهای فرهنگی متفاوتی تعریف شود که به مدت چند روز در خانه برپا شود و تعامل بیشتر مخاطبین را به همراه داشته باشد.
راهبردهای عمومی طرح مرمت و احیا
بر اساس مطالعات اولیه، جایگاه این خانه و متعلقاتش از دو منظر در زمانهی کنونی قابل تأمل است.
الف) منظر کالبدی: بخشی از این خانه و اشیا متعلق به آن و آثار سیمین و جلال دارای ارزش حفاظتی برای آیندگان هستند که میتواند به عنوان بخش حفاظت شده و یا موزه مورد بهره برداری قرار گیرد.
ب) منظر فعالیتی: یکی از وجوه مهم و تأثیرگذار این خانه نوع فعالیتهای فرهنگی بوده است که در این خانه رخ میداده است و به نظر می رسد باززنده سازی این فعالیت ها متناسب با بخش های کالبدی خانه، می تواند همچنان به عنوان فضایی پویا زندگی ادبی و فرهنگی را در این خانه احيا کند. در این راستا، برای تحقق هر چه بهتر اهداف باززنده سازی نکات زیر باید در نظر گرفته شود:
– خود کفایی اقتصادی:
برنامه ریزی و اتخاذ راهبردها و سیاست های مرمت و بازاستفاده از بناهای تاریخی یا خانه – موزه ها بایستی بتواند به گردش اقتصادی و خودکفایی اقتصادی این نهاد نیز کمک کند.
– رعایت تعادل فضایی:
یکی از تهدیداتی که معمولا پروژه های باززنده سازی را از اهداف پیش بینی شده منحرف می کند، غلبه کارکرد فضاهای انضمامی، چون کافه، تریا و فروشگاه بر کارکردهای اصلی پروژه است. از سویی دیگر در صورت اتخاذ رویکردهای فضایی و مدیریتی مناسب، چنین فضاهایی می توانند به عنوان موتور محرکه مجموعه در خدمت فعالیت های اصلی مجموعه قرار گیرند. یکی از راهبردهای اصلی این پروژه، تلاش برای خلق برنامه فضایی و کالبدی مناسب برای فضاهای انضمامی با رویکرد ذکر شده خواهد بود.
– ایجاد مشارکت عمومی در طراحی و بهره برداری:
تعریف فضاهای الحاقی که جدای از فضای فعلی باید طراحی و ساخته شود مسئله ای بسیار حساس و خطير است. خانه و محوطه به خودی خود واجد ارزش و هویت تاریخی ست و ملحق کردن فضاهای جدید به آن به منظور گسترش امکان کاربری و پویاتر کردن آن کاریست که اگر با دقت نظر و سخت گیری و تدقیق در مبانی نظری، جزئیات طراحی، مفاهیم طراحی و تزئینات و اجرا و … صورت نگیرد، می تواند به عنصر انضمامی نازیبا مبدل شود. یکی از راهبردهای پروژه استفاده از ایده گروههای دیگر در قالب برگزاری جلسات و رویدادهای عمومی است است. پیگیری این راهبرد در طراحی یکی از فضاهای انضمامی به عنوان مثال کافه، می تواند علاوه بر جمع آوری ایده های متنوع، منجر به مشارکت عمومی علاقه مندان به روند باززنده سازی خانه سیمین و جلال شود.
سیاست های راهبردی
میتوان سیاست ها را در دو بخش کالبدی و فعالیتی تبیین کرد:
سیاست های کالبدی:
تعریف روایت کلان برای خانه بازسازی خانه و چیدمان به صورت محدود و بر اساس دوره تاریخی منتخب.
چیدمان موزه ای اشیا
برخی از اشیا بنا به قرا گرفتن در فضاهای موزه ای در زمینه ی خانه و فعالیت ها و استفاده ی آنها در گذشته به نمایش در می آیند. و بخشی از روایت خانه اند. چیدمان نمایشگاهی اشیا برخی دیگر از اشیا که عموما به علت کمبود فضای نمایش در زمینه ی مربوطه در فضاهای منفک نمایشگاهی قرار میگیرند. هدايا و الحاقات نیز در این دسته قرار دارند.
سیاست های فعالیتی خانه:
فعالیت خانه موزه را میتوان در سه دسته کلان نمایش ، پژوهش و ارتباط قرار داد.
نمایش اختصاص فضای لازم نمایشگاهی و موزه ای لزوم تعریف برنامه های متناسب با مخاطبین متفاوت . از نظر تخصص و نیز گروه های سنی امکان تعریف بازدید عمومی و ویژه آموزش و پژوهش اختصاص فضای کتابخانه و آرشیو مجموعه آثار درنظر گرفتن امکانات آنلاین برای پژوهشگران و علاقه مندان ارتباط با نهادهای پژوهشی مانند مدارس و دانشگاه ها برای پژوهش های مورد نیاز ارتباط ایجاد فضای کافه و فروشگاه آثار فرهنگی برای شکل گیری روابط اجتماعی در مجموعه ارتباط با موسسات و نهادها برای برگذاری مراسم و برنامه های چند جانبه مثل کلاس های آموزشی مربوطه پیشنهاد ارتباط شبکه ای با سایر خانه موزه های شهر مبانی نظری مداخلات مبانی نظری از دیدگاه ارزشهای فرهنگی، یادمانی و تاریخی آنچنان که در کنفرانس ۱۹۹۷ جنوا نیز تاکید شد از مهم ترین جنبه های خانه موزه ها که باعث یکتایی این نوع موزه ها در روایت و اثرگذاری شده است رعایت صداقت و امانت در انتقال معانی و مفاهیم مربوط به شخصیت افراد ، دوره زمانی و نیز مکان مورد گفت و گوست . این موضوع را میتوان در جنبه های مختلف فرهنگی و تاریخی بررسی کرد و در مداخلات آتی لحاظ نمود. سیمین دانشور و جلال آل احمد هریک به عنوان نویسنده ای مهم در تاریخ فرهنگی ایران به شمار میروند بنابراین معرفی آنان همراه با بیان بخش مهمی از تاریخ فرهنگی ایران خواهد بود . ضمن اینکه نمایش زندگی جاری در خانه بازنمایشی از زندگی در دوره ی تاریخی خاصی خواهد بود . حکایت از شیوه | ی معیشت ، ارزش ها و فعالیت هایی که در دوره تاریخی و در مکان خاصی جریان داشته است. اما پیچیدگی خانه موزه ها خوانش همزمان آنها به عنوان موزه و نیز شی است. این خانه ها ضمن روایت یک دوره از تاریخ ، رویا و تخیلی را نیز در خود دارند. و علت اثرگذاری ویژه آنها در برانگیختن احساسات بازدید کنندگان نیز مربوط به همین ویژگی است . رویکردهای مختلف در این زمینه به معنی متفاوت اشیا در زمینه و به صورت منفک برمی گردد. هرکدام از موارد به نمایش در آمده به تنهایی و در زمان خود حاوی معنی خاصی بوده که لزوما در زمان نمایش حفظ نمی شود. هر شی با جدا شدن از زمینه معنی تازه ای پیدا می کند. این تفاوت شامل معانی شخصی و نیز تاریخی و اجتماعی است. با توجه به این موضوع دو رویکرد کلی قابل اتخاذ است. در رویکرد اول اشیا در جای خود و به همان صورت به نمایش در می آیند. صرف نظر از اینکه چطور دیده یا ادراک می شود. رویکرد دیگری را نیز میتوان انتخاب کرد که بیش از اشیا به زمینه و روایت نظر دارند. در این رویکرد انتخاب اشیا و چیدمان آنها بنا بر خواسته ی طراح راجع به برداشت مخاطب است.
باید در نظر گرفت که اثر گذاری بر مخاطب از موضوعات بسیار مهمی است که در هر دوره ممکن است شیوه ی متفاوتی داشته باشد . شیوه ی انتخاب شده ممکن است با توجه به تخصص مخاطبین ، قشربندی اجتماعی ، سن ، دوره ی زمانی و مکانی متفاوت باشد. انتخاب هوشمندانه باید با لحاظ کردن مخاطب بهترین روش اثرگذاری را شامل شود.
مبانی نظری از دیدگاه شیوه های حفاظت کالبدی مقدمه:
در حفظ و حراست از ساختمان های تاریخی رویکردهای متفاوتی وجود دارد که هر یک بسته به شرایط و اهداف حفظ می توانند به کار گرفته شوند. معمول ترین رویکرد، حفاظت (Preservation است. در این رویکرد، حفظ و نگهداری هر آنچه که در بافت ساختمان موجود است، به همان صورتی که هست مدنظر قرار میگیرد و تنها آن عناصری به ساختمان اضافه میشوند که برای جلوگیری از تخریب آن ضروری است. رویکرد دوم، احيا (Rehabilitation)، همان استانداردهای رویکرد حفاظت را دارد اما به علت اینکه در این موارد گمان می رود ساختمان چنان آسیب دیده که برای حفاظت نیاز به دخل و تصرف دارد، رویکرد کمی منعطف تر است و اجازه تا حدودی اجازه دخل و تصرف را می دهد. رویکرد سوم نوسازی یا تجدید بنا (reconstruction) است که اجازه میدهد عناصر، اجزا یا حتی ساختمانی که از بین رفته است با مصالح جدید اما به صورت متناسب و منطبق با زیبایی شناسی تاریخی از نو ساخته شود.
پیشنهاد سناریوی احياء
خانه جلال آل احمد و سیمین دانشور، خانه ای کوچک در محله دزاشیب تهران، به لحاظ کالبدی و ظرفیت پذیرش بازدید کنندگان محدودیت های مشخصی دارد. علاوه بر این خود مفهوم خانه موزه، قواعد و استانداردها و ملزوماتی دارد که اعمال و پایبندی به آن این محدودیت فضایی را تشدید می کند. خانه موزه مفهومی فراتر از نمایش شرح حال صاحب خانه و درواقع تصویری اتوبیوگرافیک از اوست که بازدید کنندگان می توانند با شخصیت و سبک زندگی او به گونه ای همذات پندارانه و نزدیک ارتباط برقرار کنند. بنابراین برای پایبندی به واقعیت عینی زندگی افراد موردنظر، ناچار از حفاظ اصالت خانه – اعم از فضاها، کاربریها و اشیا – هستیم. این الزام در همان گام های نخستین گروه طراحی را بر آن داشت تا برای پاسخ به هدف اصلی احیای خانه که حفظ ، حراست و شناساندن ابعاد گسترده وجودی این دو شخصیت بود، به موازات طرح احیا و مرمت فیزیکی، به جریان حمایتی – مفهومی بزرگتری بیاندیشد که میتواند بازوی اجرایی ، عملکردی و تصمیم گیری موثری در سطح شهر به نمایندگی از «خانه موزه سیمین و جلال» باشد. این جریان حمایتی علاوه بر اینکه ضامن دوام و بقای خانه موزه خواهد بود، می تواند هدایتگر بخش عمده ای از فعالیت های وابسته به آن در سطح شهر باشد. مؤثر واقع شدن طرح مفهومی که در ادامه ارائه می شود بستگی زیادی به استفاده از پتانسیل های این بنیاد در کنار خانه موزه دارد. بیان اتوبیوگرافیک به معنای سهیم کردن بازدید کنندگان در تجربه زندگی روزمره صاحبان خانه است؛ نحوه زیست، عادات، روابط و تعاملات و به طور کلی تصویری درونی تر از آنها. برای دستیابی به این هدف می توان رویکردهای متفاوتی را در نظر گرفت اما مبنای تمام آنها وفاداری به اصالت خانه است. برای این کار اولین و مهمترین رویکرد بازگرداندن خانه به دوره تاریخی اصیل خود است. بازگرداندن فضا ، شرایط و چیدمان خانه به زمانی که زندگی هنوز در این خانه جریان داشته است. این خود بهترین معرف برای بازدید کنندگان است اما برای رمزگشایی کردن از جوانب پنهان و کمتر پیدای زندگی این دو و همچنین برای معرفی بیشتر برای بازدیدکنندگان ناآشناتر میتوان به تمهیدات جانبی اندیشید. استفاده از تابلو نوشته ها و حضور راهنمایان مسلط به موضوع در کنار استفاده از ابزارهای ارتباطی مانند متن، عکس، فیلم، مولتی مدیا و غیره است. ایده اصلی روایتگری در این خانه علاوه بر آنکه بر عهده تصویر و مولتی مدیا گذاشته شود بر عهده «صدا»، سیستم های صوتی و شفاهی نیز خواهد بود. این شیوه ضمن برخورداری از پیشینهای طولانی در تاریخ ادبیات ایران، متناسب با بعد روایتگر شخصیت این دو نویسنده نیز هست.
برای بیان هدفمند و مؤثر این «روایت » فضاهای خانه به سه دسته کلی تقسیم بندی شده است:
دسته اول فضاهای موزه ای هستند. این فضاها به یک دوره تاریخی اصیل بازگردانده و عینا به همان صورت حفاظت و بازنمایی می شوند . چیدمان این فضاها، هدفمند و بر اساس بیشترین استنادات تاریخی خواهد بود. اما به طور کلی در بین فضاهای خانه موزه، کمترین حد مداخله را خواهند داشت .
دسته دوم فضاهای نمایشگاهی هستند. این فضاها در خدمت نمایش موثرتر فضاهای موزه ای اند و سعی شده به گونه ای جانمایی شوند که ضمن وارد آوردن کمترین آسیب به جریان زیستی خانه، بیشترین داده و مواد خام را برای تجربه و درک بهتر فضاهای موزه ای در اختیار بازدید کنندگان قرار دهد. در این فضاها علاوه بر آنکه خاطرات فضایی بازنمایی خواهد شد به وسیله ابزارهای ذکرشده، مخاطبان را به موضوع موزه نزدیک تر خواهد کرد. عملا می توان گفت این فضاها ، هم به لحاظ مفهومی و هم به لحاظ فیزیکی پیش ورودی فضاهای موزهای هستند.
دسته سوم فضاهای خدماتی خانه موزه هستند. این فضاها که برای تأمین نیازهای ناشی از موزه ای شدن بنا به وجود آمده اند عموما از بین فضاهایی با کمترین خاطره زیسته انتخاب شده اند به گونه ای که اغتشاش را در روح کلی خانه ایجاد کنند. یکی از اهداف مهم خانه موزه، گردآوری آثار و اسناد مرتبط با سیمین و جلال است. نقش خانواده بازمانده در این راستا بسیار مهم و حیاتی است. نگهداری و حفاظت از خانه و آثار، اسناد و اشیا یکی از وظایف مهمی است که بر خانه موزه نهاده شده است. بخشی از نگهداری مرتبط با کالبد خانه در مطالعات مرمت خانه در نظر گرفته شده است. با توجه به ظرفیت محدود خانه، در نظر گرفته شده است که قسمتی از رویدادهای پرازدحام تر با هماهنگی به خارج از خانه منتقل شود تا جمعیت زیاد باعث آسیب به بنا نگردد. این رویکرد علاوه | بر این که موجب حفاظت از خانه موزه می شود موجب اشاعه روح خانه موزه سیمین و جلال در سطح شهر میشود. بنا بر آنچه تا کنون گفته شد، ظرفیت پذیرش این خانه موزه از نظر فضایی و فعالیتی محدود است و بدین منظور می بایست، برنامه ای مدون گردد تا افراد و بازدیدکنندگان در عين آنکه به سهولت بتوانند از خانه بازدید کنند اما به آن آسیبی نیز وارد نگردد. یکی از وجوه زندگی سیمین دانشور و جلال آل احمد سهم کودکان زندگی آنها بوده است.
این دو شخصیت فرهیخته در تاریخ ادبیات ایران، على رغم آنکه فرزندی از خود به یادگار نگذاشته اند اما همین مسئله موجب شد تا مهر و عطوفت پدری و مادری خود را نه نثار یک فرزند که نثار چندین و چند فرزند از ایران نمایند. آنها در طول حیات خود چندین کودک را تحت چتر حمایتیشان قرار دادند و خانه آنها همیشه محل آمد و شد بسیاری از این فرزندانی بود که سیمین و جلال در طول عمر خود چونان و پدر و مادر ذره ای را از آنان دریغ نداشتند. کتاب سنگی بر گوری جلال نشان و نوشته ای از غمی است که جلال و سیمین از نداشتن فرزند با خود داشتند و حال در کنار ایجاد این خانه موزه، جز امتداد تاریخی و هویت فرهنگی اش، جز پویایی کاربری و فضاها، می توان به این نکته فکر کرد که این خانه، به واقع، سنگیست بر گور جلال و سیمین و چه خلاقانه و زیباست اگر به تحقق رویای سیمین و جلال نیز فکر کنیم و برای ابد خانه و حیاط را از «خالی» و «ساکت» بودن در بیاوریم. به این منظور جز تحقق تجسمی این موضوع را می توان در نحوه ی بهره برداری نیز این مسئله را لحاظ کرد و رخدادهای فرهنگی مربوط به کودکان و ادبیات کودک و کارگاههای عملی و داستان خوانی کودکان را برپا کرد تا از این طریق حیاط خانه روزهای زیادی پر از سر و صدای کودکان شود.
یکی دیگر از مباحثی که در طرح محتوایی در نظر گرفته شده است، مبحث آموزش و پژوهش در مجموعه می باشد. بدلیل کمبود فضاهای جمعی در این مجموعه بسیاری از فعالیت هایی که می بایست در جهت آموزش و ادبیات صورت پذیرد میتواند با محوریت موضوعات ادبی و پژوهشی مرتبط با جلال و سیمین مانند ادبیات متعهد، مقاله نویسی، سفرنامه نویسی، ادبیات زنان، ادبیات کودک، داستان کوتاه و … در دیگر نهادهای مرتبط برقرار گردد و نتیجه و ثمره این جلسات آموزشی در قالب رویدادهای محدود و فرهنگی در خانه جلال وسیمین برگزار شود. همچنین استفاده از امکانات آنلاین و دیجیتال نیز می تواند در حوزه پژوهش و آموزش به کار پژوهشگران بیاید، بنابر این موضوع میتوان کتب مرتبط با آنها، موضوعات موزهای مربوط به جلال و سیمین، مجموعه پژوهش های صورت گرفته در مورد این دو شخصیت و همچنین اطلاعات در مورد خانه موزه به طور کل و اخص در مورد خانه موزه سیمین و جلال را بصورت دیجیتال و آنلاین در اختیار علاقه مندان و پژوهشگران قرار داد. | همچنین با توجه به سابقه وجود گل و گیاه فراوان در خانه، می توان با قلمه زدن برخی از این گل ها و پرورش آنها در خانه علاوه بر حیاط همیشه سرزنده و سبز، به فروش این گلدان ها نیز اقدام کرد و البته جانمائی اتومبیل مورد علاقه جلال در موقعیت پارکینگ حیاط به عنوان یک نشانه تاریخی.
