مجله تخصصی معماری و ساختمان نشریه معماری و ساختمان
موزه فضای مادی و معنوی
احمد زهادی
Museum, Phisical and Spiritual Space
Ahmad Zohadi
سرمقاله شماره 38 فصلنامه معماری وساختمان
موزه، محل استقرار آثار هنری، تاریخی، فرهنگی و میراث ملتهاست. اما به راستی در عصر مدرن این تنها نقش موزه نیست، موزه نقطه عطف پیوند جامعه و مردم با تاریخ، فرهنگ و دستاوردهای نوین بشر است و در این میان آنچه نقش خود را هر چه پر رنگ تر نشان میدهد، فضای مادی و معنوی موزه هاست که حاصل مستقیم تاثیر معماری موزه و معنویت حاکم بر آن معماری است. این فضا به جهت نقش معنوی بسیار بالا، لاجرم میبایست جریانی از انرژی و تفکر معنوی را در خود داشته باشد. مخاطب موزه به جهت علاقه و عشق به تحقیق در عرصه های مختلف از جمله هنر، تاریخ، ریشه مدرنیته و … در موزه حضور می یابد و می بایست به محض حضور، ارتباطی با فضا برقرار نماید که بیش از پیش به احساسات خود نزدیک شود و این ارتباط اگرچه می بایست از همه آثار معماری با افراد بر قرار شود، اما این مهم در معماری موزه اهمیتی دو چندان دارد. به زعم اینجانب مخاطب موزه فارغ از آثار موجود در آن، الزاما باید توسط ساختمان موزه هم در بی زمانی قرار گیرد. در بین موزه هایی که تا به حال بازدید کرده ام برخی از آنها به لحاظ طراحی جامع و کامل به نظر می آمده عموما ابعاد تجاری نداشته یا کمتر داشته اند.
از جمله موزه احمدآباد – هند به طراحی لوکوربوزیه. در اولین نکته ای که در بازدید از موزه به چشم می رسد این است که بیش از پنجاه درصد از فضای طراحی شده از نقطه نظر تجاری غیرمفید و نا کارآمد است اما دقیقا وجود همین فضاهاست که منجر به ایجاد حس فزاینده درونی در افراد می شود و آن هم در نتیجه ایجاد ارتباط بین فرد با فضا و محیطی است که در آن قرار دارد و معماری موجود به یاری فرد می آید تا خویش را بیشتر دریابد و با هدف و موضوع اصلی موزه مرتبط شود. به بیان دیگر فرم معماری تحت تاثیر فضای مقدس و ارزشمند درونی است. برای دریافت دقیق تر موضوع باید به بررسی ساختار بنای موزه پرداخت که به صورت تمثیلی میتوان به طراحی های دو معمار ارزشمند لوکوربوزیه و دوشی اشاره نمود. ساختمان ها و موزه هایی که این دو معمار طراحی کرده اند اغلب فاقد درب ورودی اند و هیچ مانعی بین ورود افراد به محیط داخل وجود ندارد و دربها اغلب به صورت پرده ای بالا و پایین می روند.
همچنین لایه هایی در طراحی مشاهده میشود که اغلب کاربردی ندارند اما مثل ترکیب سایه و ریتم، فضای شگفتی را ایجاد می نماید و باعث به وجود آمدن حس شادمانی و لذت و درک زیبایی در مخاطب می گردد. لذا به جرات میتوان گفت موزه به عنوان محل تلاقی انسان، میراث و جامعه، فقط شامل ابعاد تاریخی یا بیان موضوع مورد نظر نبوده و نمی توان نقش آن را محدود به حفظ آثار هنری دانست بلکه فضایی است برای تعامل، تفکر، تغییر و بسط نگرش انسان با محیط اطراف مبتنی بر هدف خاص موزه.
موزه ابزار بیان دستاوردهای نوین و کهن جامعه و انسان است. مطالب فوق دغدغه ذهنی مجله بوده در همین راستا شماره حاضر فصلنامه به موضوع “رویکردهای نوین موزه در دنیا” اختصاص داده شد تا ارزش موزه به عنوان مکانی آموزشی و مأمنی برای دستاوردهای فرهنگ، تمدن و هویت بشر با نگاهی به جایگاه معماری در تکامل و به ظهور رساندن اهداف موزه پررنگ تر شود و امید است انتشار این سند معتبر در کنار نیل به اهداف فوق الذکر و جلب توجه اشخاص درگیر در معماری موزه به نکات مذکور، موجب توسعه هر چه بیشتر صنعت گردشگری در جهت رشد اقتصادی و فرهنگی جامعه گردد و چه بسا که ایران زمین با داشتن چنین پیشینه تاریخی و ثروتی عظیم به لحاظ آثار تاریخی و پتانسیل های مورد نظر فرهنگی در این خصوص، لایق توجه بیشتر جهانیان بوده و باید به جایگاه در خورشان و منزلت خود در این خصوص نائل آید.
