مجله تخصصی معماری و ساختمان نشریه معماری و ساختمان
نقش مسابقه در توسعه معماری
احمد زهادی
سرمقاله شماره 33 فصلنامه معماری و ساختمان
رم کولهاوس گفته است ” ذهن معماران برای آنکه فعال شود به تعامل با دیگران، مشتریان، اشخاص یا بنگاهها نیاز دارد. این سخن به کارکرد اقتصادی و اجتماعی معماری اشاره دارد؛ اینکه معماری فقط طراحی نیست بلکه اجرا و پیوند با حوزه های بیرون از خودش است. از این رو مساله رقابت در معماری نیز واجد اهمیت است آن هم در جهان امروز که انتظارات، سلیقه و خواست کارفرمایان به عنوان یک عنصر تعیین کننده در ساخت هر بنایی باید مد نظر قرار گیرد. چنین است که برگزار کنندگان مسابقات به شیوه های متفاوتی سعی در پیشبرد کار خود و رسیدن به نتایج مطلوب دارند، چه در قالب دادن جایزه به پروژه های اجرا شده، و چه در قالب برگزاری مسابقه معماری (طراحی).
در این گونه مسابقات، هیات داوران آگاه به اصول طراحی و معماری و دارای شناخت اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و حرفه ای دعوت به همکاری می گردند، ضمن اینکه شرایط مسابقه نیز بر مبنای اساسنامه مشخص برگزاری مسابقات معماری تدوین و از طرف برگزارکننده به طور شفاف اعلام می شود. بنابراین در این ارتباط مجله معماری و ساختمان دارای یک اساسنامه بوده که مشتمل بر موارد زیر است: موضوع بندی و زمان مندی، چگونگی ارائه مدارک پروژه ها، نحوه ثبت نام، دعوت از داوران با توجه به شرایط روشها ومحل داوری در هر دوره، نظارت و هدایت هیأت داوری طبق روشهای تعیین شده توسط برگزار کننده، روشهای حل اختلاف، نحوه برخوردهای انضباطی در صورت بروز هر گونه تخلف از طرف شرکت کنندگان و… در این خصوص نگاه برگزارکننده به انعکاس اجتماعی نتایج مسابقه که ادامه این روند را در بلند مدت امکان پذیر می کند بسیار مهم و مؤثر است.
ناگفته پیداست که این موضوع در کشور ما به دلیل خلاء های تاریخی از حساسیت زیادی برخوردار است تا جایی که هنوز ذهنیت مشخصی در قبال این مسابقات شکل نگرفته است بنابرین باید تلاش شود که این گونه حرکت های فرهنگی در فضای معماری ایران نطریه پردازی و هدفمند شود. در این میان البته کسانی هستند که همواره ساز مخالف میزنند و به حاشیه میپردازند تا تصور نا بجای خود را بر واقعیتها تحمیل کنند. انتقادهایی که از سوی این طیف از مخالفان مسابقات مطرح می شود اغلب هدفی جز تخریب ایده ها و کارهای خلاق ندارد. از نظر این افراد نفس برگزاری این مسابقات محل تردید است! آنها گویی در برج عاج توهمات خود سیر می کنند و نمی خواهند بپذیرند که این مسابقات به عنوان کنش های فرهنگی در این آب و خاک، خود نشانه ی حرفه ای شدن جامعه معماری کشور است و اگر به راستی سودای تاریخ و فرهنگ را در سر دارند باید در تقویت و کارامدی این جریان پافشاری کنند. بر این نکته هم باید تاکید کنیم که مسابقات معماری به عنوان محل گفت وگو و مباحثه بر سر وضعیت موجود معماری کشور و احترام به روش های فکری و ایده های یکدیگر، واجد اهمیت است. مسابقات و جایزه های معماری یکی از مهم ترین محورهای این حرفه و چه بسا تعیین کننده سطح حرفهای جامعه مهندسی و معماری کشور است. داوران در مسابقات و جایزه های بین المللی با هر ملیت، دین، و تفکر همگن یا ناهمگن در کنار یکدیگر به گفت و گو می نشینند و گاه به رغم تفاوتهای آشکار از نظر برداشت ها و تفسیرهای مرتبط با جریان داوری سرانجام به انتخابی مشترک می رسند. در زمستان سال ۱۳۹۱ مسابقه طراحی بنای جدید کارخانه پرشین استاندارد، توسط مدیریت این شرکت به عنوان یکی از خوشنام ترین شرکتهای صنعتی در ایران برگزار شد، این شرکت به معماری اهمیت داده و با تعریف این مسابقه گامی بلند در عرصه معماری صنعتی برداشت چرا که متاسفانه مدیران تولید و صنعت کشور اغلب خود را بی نیاز از یک بنای معمارانه می بینند و اگر شاهد آن هستیم که عمده کارخانجات و حتی دفاتر مرکزی شرکت ها فاقد معماری اند از همین فقدان اندیشیدن به زیبایی و استحکام بنا ناشی می شود. از این رو تجربه شرکت پرشین استاندارد باید به مثابه یک الگو تکرار شود به این امید که فضاهای صنعتی کشور از حالت سوله و چهار دیواری و پلان های کلیشه ای و خسته کننده ، خارج گردند. اگر چه پیش از این نیز مدیران فرهیخته برخی شرکت ها به معماری چنان یک ضرورت نگاه کرده و بناهایی ماندگار را به وجود آورده اند.
مسابقه دیگری که در زمستان سال ۹۱ برگزار شد مربوط به طراحی مقبره شمس تبریزی در خوی بود که از طرف بنیاد شمس تبریزی و مولانا و سازمان فرهنگی اکو برنامه ریزی شد. آنچه در این مسابقه مد نظر طراحان قرار گرفت توجه به ایده ی عرفانی و ساختار خاص بنا بود. سخنان رییس بنیاد شمس تبریزی و مولانا در مراسم اهدای جوایز خود بیانگر اهمیت این مسابقه است آنجا که گفت هشتصد سال گذشت تا ما سخن شمس تبریزی را بار دیگر بشنویم و به ندای او گوش بسپاریم و به تماشای عرفان ناب ایرانی و اسلامی بنشینیم. کلام شمس تبریزی خود بنایی جاودانه است که دل ها را به هم پیوند می زند. بی تردید تلاش در جهت ساختن بنایی شکوهمند برای این عارف بزرگ کشورمان نشانگر همدلی ما با او خواهد بود که خود گفته است هر اعتقاد که دل را گرم کرد، آن را نگه دار! و هر اعتقاد که دل را سرد کرد، از آن دور باش». نشریه ۲۸ و مجله معماری و ساختمان در این راستا سعی کرد نقش تاریخی خود را ایفا کند. باشد که بنایی در خور آن بزرگ ساخته شود و به یادگار بماند.
