نمایشگاه، چارچوب های جهانی / احمد زهادی

نمایشگاه، چارچوب های جهانی

احمد زهادی

سرمقاله شماره 42 فصلنامه معماری و ساختمان

نمایشگاه پدیده ای برآمده از دوران مدرن است که بنا به ضرورت تولید و عرضه ی انبوه کالا در سدهی نوزدهم ظهور کرد. آنچه به عنوان نمایشگاه مد نظر است خاستگاهها و ضرورت های پیچیده ی این دوران و ما بعد آن را در برمی گیرد. در عصر مدرن، مکان و فضا باز تعریف شد و نسبت آن با زیست جهان انسان و فن آوری در کانون توجه قرار گرفت، بر این اساس، معماری و ساختار بصری نمایشگاه، وجهی نمادین یافت. در واقع نمایشگاه در روزگار حاضر، کارکردهای متنوعی دارد که حول کنش ارتباطی در عرصه های مختلف حیات بشری، متمرکز شده است. | نمایشگاه لذت دیدن را برای مخاطبان فراهم می کند، که دال بر کنش ارتباطی ای است که انتظار می رود در فضای نمایشگاه اتفاق بیفتد. شرکت هایی که رهسپار نمایشگاه ها می شوند جدای از اصل سودمندی به منفعت های روانی، ذهنی و فرهنگی هم می اندیشند.

آنها خواهان استقرار، غرفه هایی برخوردار از مؤلفه های زیبایی شناختی اند و فاکتور ارتباطات در آنجا نقش اصلی را دارد. نمایشگاه یک بنای جمعی است که نقش آن ارتباط است. مردم چگونه در فضا حرکت می کنند؟ در فضا چه رخ میدهد؟ تجربه ی فرد در مواجهه با محیطی فیزیکی چه مراحلی دارد و چگونه بنا از وقایع درون یا اطراف خود اثر می پذیرد؟ چگونگی حرکت انسان از فضا، اثراتی که فضا روی بازدید کنندگان می گذارد، اثرگذاری دو سویه فضا و بازدید کنندگان بر یکدیگر بسیار مهم است. تغییر فرم و عملکرد فضاهای نمایشگاهی در قرن بیست و یکم به سمت معماری پایدار است. اگرچه در دوره اول طراحی فضاهای نمایشگاهی غلبه بر طبیعت و ارتقاء توانایی های انسان صنعتی در رسیدن به آمال یک جانبه خویش جزو اهداف اصلی به شمار می رفت، به نظر می رسد در اوایل قرن بیست و یکم بشر به تواناییهای تکنولوژیک دست پیدا کرده است که ابتدا، بایستی آن را برای ارتقاء محیط طبیعی خود بکار گیرد تا شرایط را برای ادامه حیات خود نیز فراهم کند. این چشم اندازها نشان میدهد که انسان صنعتی، امروز دیگر به دستاوردهای تکنولوژیک خود نه با قاطعیت بلکه قدری با احتیاط می نگرد.

طراح معمار نگران اثرات عملکرد خویش بر منظر و طبیعت است و سعی در جبران این اثرات دارد، چیزی که از آن می توان به عنوان معماری پایدار نام برد. اکسپو از جمله نمایشگاه هایی است که هر پنج سال یک بار و در سطح جهانی و با رویکردهای فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی برگزار می شود. میزبانی نمایشگاههای بین المللی می بایست از قدرت مدیریتی، اقتصادی و فن آوری بالایی برخوردار بوده و حرفی برای طرح در عرصه های گوناگون زندگی بشری داشته باشد.

زیرا ایجاد یک مجموعه وسیع و نوآور در یک بستر و زمان محدود بسیار دشوار است، این امر در اکسپو به مراتب دشوارتر است. در صفحات بعد به برگزاری اکسپو و معرفی برخی از غرفه های آن پرداخته شده است. نمایشگاه و جشنواره ی فرهنگی – هنری دو سالانه ی ونیز که در سال ۱۸۹۵ بنیان گذاری شد، بزرگترین، مهم ترین و مشهورترین دوسالانه ی هنر معاصر و نمایشگاهی بین المللی، آزاد و بدون دخالت جریانات سیاسی در هنر است که هر دو سال یک بار در ساختگاه گسترده ی «موسسه ی دوسالانه ی ونیز»، در باغ های تاریخی شرق ونیز (Giardini della Biennale) – ساخته ناپلئون بناپارت – در شهر ونیز واقع در ایتالیا برگزار می شود. آثار در این دوسالانه در هنرهای بصری، موسیقی، تأتر، فیلم، معماری، رقص و کودکان، به طور جداگانه به رقابت می پردازد که به تایید تارنمای این دوسالانه هرکدام مستقل و در بازه ی زمانی خود برگزار می شوند و هیات برگزاری ویژه ی خود را دارند.

بزرگترین و معتبرترین رخداد آن «دوسالانه هنر ونیز» به شمار می آید که آخرین و نوظهورترین و پیشگامانه ترین دگرگونیها، پیشرفت ها و نظریات هنر معاصر در آن در فضاهای گستردهی باز و بسته در قالب مقالات، سخنرانیها و آثار نمایشی پویا و ایستا مطرح می شوند. همچنین مدیران و برنامه ریزان بزرگترین موسسات و بناهای فرهنگی، هنری و ادبی جهان، هنرمندان، منتقدین، پشتیبانی کنندگان، بنیانگذاران، مجموعه داران، خریداران و فروشندگان آثار هنری در آن شرکت کرده، به نمایش و بازدید می پردازند. مدت زمان برگزاری آن شش ماه است که در همان روزهای نخست برندگان شیر طلایی جشنواره مشخص می شوند. در داخل و خارج ساختگاه به هر ملیتی غرفه یا کوشکی با مساحت مشخص داده می شود تا در آن، با رعایت چارچوب و مقررات اصلی آن دوره به تشخیص هیات داوران منتخب)، بسته به تشخیص خود به بخش ها و موضوعات خردتر بپردازد. این کارها نخست در چندین مرحله به دست خود آن ملیت منتخب شده و پس از گزینش برای هیات داوران فرستاده میشود. موسسه ی «دوسالانه ی ونیز» دارای یک مدیر اصلی است که در هر دوره برای هر رشته، یکی از سرآمدان و برجستگان آن رشته را که دارای تجربه و تخصص کافی است در جایگاه مدیر (مخصوص هر رشته (director – و مدیر اجرایی – Curator (برای کل دوسالانه) تعیین می کند، سپس این گروه با رایزنی، گروهی را در جایگاه هیات داوران (شماری از هنرمندان برگزیده و نامدار جدید که دارای ایده ها، کارها و پیشینه ی موفق باشند) از سراسر جهان دعوت می کنند تا کار بررسی و گزینش آثار را انجام دهند. حضور غرفه های مربوط به بینال هنر و معماری زیر نظر مدیر و به دعوت ایشان انجام می گیرد و پس از نمایشگاه نتایج علمی و اجتماعی آن به عنوان پیام بینال در آن سال منتشر می گردد.

قابل ذکر است که در بینال معماری، انتخاب موضوع توسط مدیر انجام می گردد و دعوت از معماران جهت حضور و ارائه نیز با توجه به موضوع تعیین شده توسط ایشان است. بیانیه و نتایج حاصل از بینال معماری در رویکرد جهانی در این عرصه بسیار مؤثر خواهد بود. قابل ذکر است مجله بین المللی 2A نیز همزمان با برگزاری مراسم اهداء جوایز معماری آسیا، نمایشگاه آثار فینالیست ها و برندگان جایزه را در محل دانشگاه ITU در استانبول برگزار می نماید و بدون تردید، برگزاری جایزه به همراه کنفرانس و نمایشگاه آثار بیانیه را منتشر می نماید که حاصل اهداف برگزارکننده جایزه، هیأت داوران بوده و می تواند در ارتقای حرفه معماری و رویکرد جهانی آن مؤثر باشد.