مجله تخصصی معماری و ساختمان نشریه معماری و ساختمان
گفتگو با فرشاد نصراللهی
پایداری با معماری انرژی کارا
توسط نعیمه محمدی
استاد معماری دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر و دانشگاه صنعتی برلین
دکتری معماری و انرژی و فوق دکتری شهرسازی و انرژی از دانشگاه صنعتی برلین
استاد دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر برلین
مولف بیش از 10 کتاب و 45 مقاله در زمینه معماری و انرژی
جایگاه معماری پایدار در ایران را نسبت به معماری جهان چگونه می بینید؟
معماری پایدار در ایران بسیار نوپا است. هرچند توجه به مباحث معماری و شهرسازی پایدار در خیلی از کشورهای دیگر نیز در حال آغازشدن می باشد ولی توجه به مباحث پایداری در ایران از بسیاری از دیگرکشورها عقب تر می باشد.
چارچوب ارزشیابی پایداری بر چه معیار هایی است و کدام یک به نظر شما اولویت دارد؟
پایداری دارای جنبه های مختلفی می باشد که سه جنبه از پایداری، جنبه های ثابت و تغییر ناپذیر بوده که شامل جنبه های زیست محیطی،اقتصادی و اجتماعی- فرهنگی می باشد.
پایداری زیست محیطی: یکی از جنبه های مهم پایداری، جنبه زیست محیطی آن می باشد که در آن بایستس به کاهش مصرف انری های فسیلی و کاهش مصرف نابع توجه کرد. با توه به اهمیت مصرف انرژی به عنوان یکی از فاکتورهای اصلی ایداری و نی با توجه به اهمیت مصرف انرژی ساختمان های موجود کشور، کاهش مصرف انرژی ساختمان ها و در نتیجه پایداری زیست محیطی برای ساختمان ها و شهرها در ایران از اهمیت زیادی برخوردار است. در کنار کاهش انرژی و به ویژه انرژی اولیه، در ساختمان ها همچنین می بایستی از مصاحی که انرژی محتوی کمتر و آلودگی زیست محیطی کمتری دارند، استفاده شود.
پایداری اقتصادی: جنبه اقتصادی پایداری یکی دیگر از اجزاء پایداری می باشد که بهره وری اقتصادی یک پروژه را دنبال می نماید. بدین واسطه برای دستیابی به صرفه جویی انرژی در ساختمان ها به ویژه در شرایط اقتصادی ایران، بایستی به جای بکارگیری شیوه های ر هزینه، شیوه های کم و یا بی هزینه صرفه جویی انرژی مثل طراحی معماری مورد توجه قرار گیرد تا از یک سو هزینه ساخت بنا افزایش نیافته و از سوی دیگر طراحی معماری به عنوان ابزار اصلی صرفه جویی انرژی و صرفه جویی منابع، ایفای نقش نماید. برای کاهش مصرف انرژی ساختمان ها و شهرها، هر چند تکنولوژی و روش های ساختمانی می بایستی به صرفه جویی انرژی مک نماید، لیکن تاکید بایستی بیشتر بر طراحی معماری انرژی کارا استوار گردد.
پایداری اجتماعی- فرهنگی: یکی دیگر از جنبه های پایداری، جنبه اجتماعی و فرهنگی آن می باشد. برای این جنبه از پایداری بایسی جنبه های اجتماعی و نیز فرهنگی جامعه ای که ساختمان در آن قرار می گیرد و استفاده کنندگان آن مورد توجه قرار گیرد.
ارتباط معماری و شهرسازی پایدار با طبیعت را چگونه ارزیابی می کنید؟
معماری و شهرسازی همیشه با طبیعت در ارتباط بوده ولی پس ازافزایش جمعیت جهان و صنعتی شدن کشورها، معماری و شهرسازی ارتباط سالم خود با طبیعت را از دست داده و بیشتر باعث ایجاد باریبر طبیعت گردید. امروزه برای ایجاد معماری و توسعه شهرها، جنگل ها و فضاهای سبز از بین می رود، منابع طبیعی برگرفته از طبیعت برای تولید مصالح مصرف می گردد، انرژی های فسیلی برای تولید مصالح مورد نیاز ساختمان ها و نیز توسط خود ساختمان ها مصرف می گردد ودر عوض تفا له های ساختمانی، مواد بدون قابلیت بازگشت به طبیعت،مواد شیمیایی مضر و نیز گازهای گلخانه ای حاصل از سوخت انرژی های فسیلی درطبیعت رها می گردد. این بدان معنی است که امروزه برای ساخت ساختمان ها و شهرها و نیز برای ادامه حیات آنها، نه تنها بخشی از منابع طبیعی برداشت و مصرف می گردد، بلکه همزمان طبیعت آلوده می گردد. معماری و شهرسازی پایدار بایستی در ارتباطی سالم با طبیعت بوده، به طوری که ضربه ای به محیط زیست نزند.این به معنی برداشت کمترین میزان از منابع طبیعی و نیز عدم تولیدآلودگی در طبیعت باشد. این ارتباط، ارتباطی دو طرفه و بدون اثرات منفی زیست محیطی خواهد بود
ارتباط پایداری با زیبایی و آسایش را چگونه می بینید؟ آیا با هم درتناقض هستند؟
پایداری نه تنها با زیبایی و آسایش تناقضی ندارد، بلکه این دو، بخشی ازپایداری می باشند. آسایش، و از جمله آسایش حرارتی، جزء مستقیمی از پایداری است. یکی از جنبه های جدایی ناپذیر پایداری، جنبه اجتماعی استاد معماری دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر و دانشگاه صنعتی برلین دکتری معماری و انرژی و فوق دکتری شهرسازی و انرژی از دانشگاه صنعتی برلین استاد دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه هنر برلین مولف بیش از 10 کتاب و 45 مقاله در زمینه معماری و انرژی توسط نعیمه محمدی91 فرهنگی می باشد و آسایش مستقیما بخشی از این جنبه از پایداری است. چرا که معماری فاقد آسایش نمی تواند نیازهای استفاده کنندگانرا تامین کند و لذا نمی تواند پایدار باشد. زیبایی هر چند بخش تعریف شده و مستقیمی از پایداری نیست، ولی معماری وشهرسازی بدون زیبایی نمی توانند جایگاه مناسبی در بین استفاده کنندگان پیدا کرده و در نتیجه نمی توانند مانا و پایدار باشند.
آیا در تجارب شخصی شما برای ایجاد یک معماری پایدار هزینه های بیشتری به پروژه تحمیل گردید؟
اضافه کردن یک کیفیت به معماری و از جمله اضافه کردن کیفیتی همچون پایداری زیست محیطی و اجتماعی فرهنگی می تواند بر هزینه های سرمایه گذاری بیفزاید ولی این الزاماً به معنی اقتصادی نبودن معماری و یا شهرسازی پایدار نیست، چراکه اقتصادی بودن بایستی با توجه به هزینه های دوره عمر “ Life Cycle Costs “ بررسی گردد ودرصورت استفاده از روشی درست برای رسیدن به پایداری، هزینه هایجاری، هزینه تعمیر و نگهداری و نیز هزینه های تحمیلی ساختمان بر محیط زیست کاهش و در نتیجه هزینه های طول عمر ساختمان کاهش خواهد یافت. این درحالی است که هزینه های سرمایه گذاری افزایش داشته است. اقتصادی بودن یکی از جنبه های لاینفک پایداری است و هیچ امری و از جمله معماری، اگر از نظر اقتصادی پاسخگو نباشد،نمی تواند پایدار باشد، چراکه مورد استقبال عمومی قرار نخواهد گرفت.البته مساله اقتصادی بودن در شرایط اقتصادی یک جامعه اهمیت پیدامی نماید. ضمنا راهکارهای دستیابی به جنبه های پایداری بر اقتصادی بودن و یا نبودن معماری تاثیر مستقیم خواهد داشت.
تجربه من در این زمینه طراحی”ساختمان اداری نسل جدید” به عنوان ساختمانی الگو برای پایداری در شرایط اقتصادی ایران می باشد.
هدف اصلی پروژه پایلوت ساختمان اداری نسل جدید، پایداری از جنبه های مختلف زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی – فرهنگی بود و هر چند پایداری از جنبه زیست محیطی و دستیابی به مصرف انرژی کم از اهداف اصلی تر این پروژه بوده است، ولی اجرای این ساختمان مبی بایستی از نظر اقتصادی بهینه باشد و لذا هزینه های سرمایه گذاری این ساختمان نمی بایستی افزایش زیادی نسبت به ساختمان های عادی داشته باشد.
برای دستیابی به بهره وری انرژی در این ساختمان از روش های مختلف کاهش مصرف انرژی در مقیاس های مختلف شهری، ساختمانی، عناصر ساختمان و جزئیات استفاده شده است. پایه اصلی این روش ها، صرفه جویی انرژی از طریق طراحی معماری، که روشی پایدار، بدون هزینه و کارا است، به عنوان مهمترین روش بهره وری و صرفه جویی انرژی در این ساختمان اداری استفاده شده است، چرا که صرفه جویی انرژی با طراحی معماری از راه های بی هزینه کاهش مصرف انرژی ساختمان ها بوده و از نظر اقتصادی و فنی برای شرایط ایران مناسب می باشد. برای مطالعه رفتار ساختمان های اداری از نقطه نظر مصرف انرژی و در نتیجه دستیابی به راه های بهره وری انرژی با طراحی معماری از دلسازی انرژی با نرم افزار شبیه سازی استفاده شده است.
نقش قوانین را در توسعه معماری پایدار چگونه ارزیابی می کنید؟ آیافکر می کنید قوانین موجود کافیست؟
بی شک قوانین مناسب با شرایط یک کشور، به ویژه شرایط اقتصادی،می توانند نقش موثری برای دستیابی به پایداری ایفا کنند. در ایران هیچ قانونی که برای دستیابی به پایداری وضع شده باشد وجود نداردو قوانین اندک موجود برای دستیابی به صرفه جویی انرژی با پایداری فاصله زیادی دارند.
آیا برای توسعه معماری پایدار در جامعه تعهد و باور معماران کافیست؟
برای دستیابی به پایداری به باور و فرهنگ عمومی در این زمینه نیازهست. مسلما معماران و شهرسازان به عنوان طراحان و تصمیم گیران در پروژه های معماری و شهرسازی می توانند نقش بیشتری در این زمینه نسبت به افراد دیگر جامعه ایفا کنند ولی دستیابی به پایداری، نیازمند آگاهی همگانی است چراکه به عنوان مثال حتی اگر ساختمانی پایدار طراحی نماید و این ساختمان به گونه ای و با مصالحی اجرا گردد که ساختمان حاصل پایدار باشد ولی استفاده کنندگان این باور و یا تعهد را نداشته باشند و ساختمان را به شیو ه ای غیر پایدار استفاده کنند، نتیجه حاصل پایداری نخواهد بود.
به نظر شما کدام پروژ ههای اجرا شده در سه دهه اخیر ایران اصول معماری پایدار را رعایت کرده اند و آیا شهرهای ما پایداری شده اند؟
به ندرت پروژ ه هایی در ایران اجرا شده است که به سمت پایداری پیش رفته اند. هر چند پایداری مرز مشخص و تعریف شده ای ندارد که بتوان یک پروژه را پایدار دانست. ولی شهرهای ایران به نظر نمی رسد که درحال حرکت به سمت پایداری باشند.
چه راهکارهایی را برای همسوئی بیشتر معماری و شهرسازی ایران با پایداری پیشنهاد می کنید و نظر شما چه پروژه هایی می توانند به عنوان الگو در این زمینه مطرح گردند؟
افزایش اطلاعات و حساسیت عمومی افراد در زمینه محیط زیست وپایداری با استفاده ازوسائل ارتباط عمومی، آموزش معماران و نیزساخت پروژه های الگو در این زمینه می توانند به همسویی با پایداری کمک نمایند.یکی از پروژه هایی که می تواند به عنوان الگو اجرا گردد، ساختمان اداری نسل جدید ۲ هست که توسط نگارنده در پروژه پژوهشی مشترک بین آلمان و ایران به نام “پروژه شهرهای جوان“، طراحی شده است.این ساختمان فارغ از پایداری از جنب ههای مختلف دارای ایده هایی نودر زمینه کاهش مصرف انرژی می باشد.__
منتشر شده در شماره 39، تابستان 93
