روایت سکونت در جزیره شاد/ احمد زهادی

روایت سکونت در جزیره شاد

احمد زهادی

 

تل مرجانی سفید رنگی که امروز آن را با نام کیش یا مروارید خلیج فارس می شناسیم جزیره ای است که در طول تاریخ با تحولات زیادی همراه بوده. به استناد متون تاریخی، رونق کیش از زمانی آغاز شد که جزیره ی افسانه ای سیراف به دنبال زلزله ای مرگبار نابود شد و از بین رفت، می گویند در کیش درختی کهنسال هست که بر شاخه های آن پارچه هایی گره زده شد. از نگاه بومیان و مسافران، این درخت کهنسال نمادی است از استغاثه ی دردمندانه نیازمندان …، این درخت استعاری، خود استعاره ای است از پیوند دو هستی، راز آمیز دیروز با هستی شتابناک امروز این جزیره ۹۰ کیلومتر مربع مساحت داره و طول آن در محور شرقی- غربی ۱۵ کیلومتر و در محور شمالی – جنوبی ۷ کیلومتر است. کیش از نظر پستی و بلندی تقریبا مسطح و ارتفاع آن از سطح دریا حدود ۴۳ متر است. ساختار این جزیره مرجانی است. جزیره به چهار منطقه تقسیم می شود : دهانه ماشه در شمال شرقی، سفین در شمال غربی، و باغو و دیهو در وسط جزیره، ساکنین این مناطق، عموما ایرانی و عرب زبان هستند و به دو دسته تقسیم می شوند. یکی بومیان که اکثرا به زبان عربی تکلم می کنند و اکثرا سنی هستند، دسته ی دوم مردمانی که از شهرهای مختلف ایران به جزیره آمده اند و نسبت به اعراب جزیره در اکثریت هستند

 

 

روایت اول

سکونت در شهر حریره

یکی از بخشهای قدیمی جزیره کیش، شهر تاریخی حریره است که روزگاری شهری آباد و بزرگ بوده و جمعیت زیادی داشته است. شهر تاریخی حریره، منطقه ای یکپارچه و متمرکز با معماری ای برون گرا بوده است. آنچه از شهر باقی ماده شامل خانه ای اعیانی و مجموعه کی حمام است، خانه ی اعیانی، از بهترین نمونه های سکونت گاه | های ایرانی در حاشیه ی خلیج فارس محسوب می شود که کاشی کاری های فراوانی دارد. این خانه مربوط به دره ی ایلخانیان است مجموعه ی حمام هم از دیگر بناهای تاریخی شهر حریره است که مساحت آن حدود ۵۰۰ متر مربع است و دارای گرمخانه و نتون است. پیشینه ی ساخت این حمام به دوره ی ایلخانیان می رسد.

روایت دوم

سکونت در محله بومی

معماری خانه های مسکونی در محله بومی (موسوم به عربها) نشات گرفته از معماری بومی کویری است. در مناطق گرمسیر و سخت آب و هواء معماری به تاثیر زیادی روی زندگی افراد دارد و اقليم حرف اول را می زند در بخش بومی نشین جزیره کیش، خانه ها دارای جرزهای ضخیم و پنجره های کوچک هستند. جهت باد در چنین خانه هایی تعریف شده است، پنجره ها نباید خیلی بزرگ باشند چوب پنجره های بزرگ گرمای مهلک جزیره را تشدید و آن را به درون ځانه سرازیر می کنند، در طراحی خانه های سفین سعی شده تا ملاحظات کالبدی و اقلیمی مربوط به خانه سازی در نظر گرفته شود. در خانه های این محله درهای فلزی جایگزین درهای چوبی شده است

 

روایت سوم

باغ و خانه باغ

طبیعت زیبای جزیره کیش در کنار جاده های ساحلی به مانند باغ های طبیعی و بافت های گیاهی متنوع و در بعضی مواقع منحصر به فرد است. اما در این بین با باغ هایی که حس آمیخته با رسوم و زیبایی را ایجاد می نماید برخورد نموده ایم . باغ ابراهیمی با گونه های گیاهی متنوع و نعل های بلند دارای چاهی است که دارای انبار (آب) روباز است که شبیه حوض یا استخر به عنوان نشانه باغ ایرانی است و عامل مهم در ایجاد فضایی متنوع و خنک همراه با آبیاری مناسب است. کارهای دستی با نخل مربوط به چراغ های روشنایی و طبیعت گرایی حاصل از تولید شکل های متفاوت از اقلام چوبی به محتوی اصالت و توجه به باغ و زنده بودن آن در تمام شبانه روز تاکید می نماید . تقارن و محورهای قرارگیری نخل در خطوط منظم در باغ نشان دیگری از باغ ایرانی در این فضای پرانرژی و معنوی است. همچنین آقای ابراهیمی به عنوان صاحب باغ با منش و با اصالت ایرانی بسیار مهمان نواز و روی خوش و دست و دل باز رفتار می نماید که آن هم نشان از فرهنگ ایرانی است. در گوشه ای از باغ و مقابل آب انبار ساختمان اصلی که علاوه بر محل اقامت صاحب باغ نشان از زیبایی فرآورده های ظریف چوبی و دست ساز است. فضای باغ نشان از زندگی با اصالت جزیره و رویکردهای اصیل بومیانی است که متعلق به آنجا هستند که آرامش در آن فضا موج زده و بازدید کننده را محو خود می نماید، حیاط یکی از ارکان مهم در این خانه ها است که عرصه ی تاخت و تاز احوال و احساس اند. حیاط، آب و درخت و زمین و آسمان و باد و باران و پرنده و آفتاب و … هر آنچه در هستی است با خود می آورد و عرصه ی جشن هستی است. حیاط، باغ خاطره ها است، ارکان خانه در حیاط نمایان می شوند و قوام می گیرند، حیاط ستون فقرات خانه است. و در خانه های بومی جزیره کیش متداول است. همچنین محرمیت در این خانه ها مبتنی بر تفاوت و تمایز درون و برون است که در قالب کالبد معماری ایرانی و وابسته به حیاط (مرکزی) شکل گرفته است.

روایت چهارم

خانه های مسکونی امروز

جزیره کیش علاوه بر جایگاه گردشگری در سطح کشور، مکانی جذاب برای زندگی دائم است با توجه به اینکه جزیره کیش مرز ایران با کشورهای حوزه خلیج فارس است. بدون تردید ورود تکنولوژی، روش های متداول در ساختمان های مدرن نوآوری های ساختمانی و غیره سریع تر و راحت تر انجام می گردد، و به توسعه ساختمان های مدرن کمک خواهد کرد . از طرفی کسب آرامش در زندگی روزمره و رفع مایحتاج زندگی در جزیره برای کیش وندان چه بسا بیشتر از دیگر شهروندان در دیگر شهرهای کشور است، اهمیت جزیره به هنر، فرهنگ و عادت بومی یکی از جذابیت های شاخص است که منجر به ایجاد شهرک های مسکونی با شرایط مختلف در جزیره شده است، چه بسا همجواری این ساختمان ها (آپارتمان و ويلا) با دريا و سواحل زیبا جزیره، تاثیر زیادی در زیبایی شناسی و ارائه فرم ایده ال خواهد بود.

منتشر شده در شماره 61 فصلنامه معماری و ساختمان

عکس: احمد زهادی