مجله تخصصی معماری و ساختمان نشریه معماری و ساختمان
HIGH-TECH; THE LIVING CITY OF DREAMS
AHMAD ZOHADI
فناوری برتر؛ شهر زنده ی رویاها
احمد زهادی
سرمقاله شماره 2 فصلنامه معماری و ساختمان
یک)
نشریه ای که به سودای ارتباط و تعامل چند سویه با مخاطبان حرفه ای منتشر می شود ، الزاما به ساختارهایی معطوف است که این کنش تعاملی را به جامع ترین شکل ممکن سازد. وقتی در اسفند ماه سال گذشته، مطالب نخستین شمارهی مجله را زمینه سازی و تنظیم می کردیم پیشاپیش می دانستیم که این روند جز به نیروی همدلی و هم اندیشی معماران، مهندسان و نویسندگان صاحب نظر کشور به سر انجام نمی رسد. پس در گام نخست به اهمیت این موضوع و آن گاه به چگونگی ها و پیچیدگی های کاری که در پیش داشتیم اندیشیدیم . خوشبختانه شماره ی اول همزمان با برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب و مطبوعات منتشر شد و در آن فضا امکان گفت و گو با مخاطبان مان که عمدتا دانشجویان و معماران جوان بودند فراهم گردید . وقتی پس از پایان نمایشگاه ، دفتر یادبود مجله را ورق می زدیم دیدیم خوانندهی نکته سنجی نوشته بود “ساختار مجله به گونه ای است که از ذهنیت و پروژه های شالوده شکنانهی زاها حدید به تصویری محو و معلق از بم رسیده است ، بم ویران .”
در این جملات دلالتی عجیب نهفته بود؛ گذار از ساختن آینده به ویرانی گذشته ! این گذار، نشانگر رویکردی نوستالژیک نبود بلکه به زبانی استعاری لحظه ی زلزله و نابودی یک شهر را به تصویر می کشید . معماری ایران به گذشته ی پرشکوهش می بالد ؛ گذشته ای که حس حضور و تماشا را با خود دارد و در عین حال آن قدر شکننده است که در اثر یک زلزلهی ۶ریشتری تنها خاطره ای از آن می ماند . تقریبا می توان گفت که مهم ترین آثار معماری ایران که جملگی حامل ارزشهای فراتاریخی اند، روی گسل هایی قرار گرفته اند که اگر فعال شوند احتمالا تراژدی بم تکرار خواهد شد. از این منظر ، تاریخ معماری ایران ، تاریخ تناقض های وجودی بوده است، یک طرف زیبایی ساختن و نمادهای پیوسته ی آن مستقر شده و طرف دیگر ، کابوس زلزله سایه گسترده است . از سحرگاه آن روز تلخ دی ماه ۸۳ گویی هزار سال گذشته است و مردم بم هنوز زندگی از دست رفته ی خود را باز نیافته اند. در این زمینه تامل کنیم : تاملی مبتنی بر فناوری برتر که ظاهرا تنها راه جلو گیری از فاجعه است .
دو)
نسل جدید معماران ، باید اشکال و فضاها را به گونه ای تعالی دهند که جایی برای مفاهیم مدرنیستی باقی نماند. ما باید تصویر باو هاوسی(۱) را که نتیجه ی آن کار کردگرایی محض است کنار بگذاریم ” در شبه بیانیه ای که پیتر کوک و هم فکرانش در نخستین شماره ی مجله ی “آرشیگرام” در سال ۱۹۶۱ به چاپ رساندند، سر پیچی از روش شناسی مدرن و تلاش برای تحقق ایده ی معماری High
– Tech مساله ی اصلی بود. تردیدی نیست که پیتر کوک و همفکرانش، وارن چالک ، رون هرون ، دنیس کرامپتون ، دیوید گرین و … ، نقشی سرنوشت ساز در تحول معماری قرن بیستم ایفا کرده اند. آن ها در وضعیتی به اندیشه ی این تحول افتادند که در جهان فلسفه و هنر نیز اتفاقات مهمی رخ داده بود. از یک سو دیدگاه هستی شناسانه ی مارتین هایدگر افق های تازه ای را بر فلسفه و هنر گشوده بود و کسانی چون ژیل دلوز ، میشل فوکو ، رولان بارت، لویی اشتروس، ژاک دریدا و … به طرح نظریه های بدیع خود پرداخته بودند و از سوی دیگر ، فیلم سازانی مثل ژان لوک گدار ، فدریکو فلینی، فرانسوا تروفو و پازولینی در کار عمق دادن به تصویر و تفکر تصویری، بودند. در این میان باید از جریان پاپ آرت هم نام برد که کوک به آن تعلق خاطر داشت. همزمانی این مجموعه از آدم ها و نظریه های هنری و فلسفی تصادفی نبوده است . بحران گفتمان مدرنیستی و ضرورت عبور از روایت های کلان آن ، به معماری مانند پیتر کوک این امکان را می داد که به مقولاتی دیگر بیندیشد. او در یکی از شماره های مجله ی آرشیگرام نوشت:” معماری باید همچون کتاب خوانده شود. ما در پی آن هستیم که روایت را به معماری برگردانیم، روایتی که مغلوب سبک بین المللی (۲) شده و از تاریخ بیرون افتاده است. شهرها دارند به سمت انتزاع توسعه می یابند و الگوی مصرف، تنها الگوی غالب است. |
کوک ، یک نظریه پرداز تمام عیار بوده و تاثیر او بر معمارانی مانند رنزو پیانو ، ریچارد راجرز ، نورمن فاستر و حتی پیتر آیزنمن آشکار است. به عنوان یک معمار پروژه های مهمی را طراحی و اجرا کرده است. حدود ۱۰ کتاب نوشته و همواره سعی کرده چیزی بر دانش و شیوه های اجرایی معماری بیفزاید . در مقدمه ی کتاب “معماری : اجرا و نقشه” می نویسد: معماری می تواند با سه معیار سنجیده شود : اجرا، هویت و اقتصاد روش . هر شخصی یک شیوه ی ناخود آگاه و عادی برای شناسایی ساختمان ها دارد؛ ساختمان هایی که در آن ها نمادهای آرامش ، کارکردهای آشنا و گاه دقت بصری دیده می شود.
برای اینکه بدانیم بخش های مختلف یک ساختمان در کجا و در چه وضعیتی قرار دارند، می بایست جعبه ی “پاندورایی را بگشاییم . بازی سوال و جواب که تنها راه تحلیل یک ساختمان با هر کیفیتی است، می تواند یکی از روش های ثابت در طراحی و معماری باشد. شناخت این راه حل ها قدم اول ماست، پیش بینی پرسش ها در مرحله ی بعد قرار دارد. امروزه در پس شهرهایی که ساخته می شوند هیچ نسیمی استنشاق نمی شود. استاندارد های اجرا نباید ایستا باشند . انفجار فناوری عصر ما به معنای آن است که ما می توانیم هر آنچه را می خواهیم به طریقی مجازی بسازیم . هر ماهه صدها ساختمان جدید در دسترس قرار می گیرند و هر روزه جست و جو در فضا به تجربه ای جدید منتهی می شود… فناوری، زمانهی حاضر را برای معماری ، مهیج تر و جذاب تر کرده است. من امیدوارم این هیجان در جای خود به کار گرفته شود..”(3)
آنچه پیتر کوک از آغاز دهه ی ۱۹۶۰ در جهان ذهنی خود به آن پرداخت چند دهه بعد به تحقق پیوست . تقریبا می توان گفت که استفاده از مواد صنعتی در طراحی و ساخت، که محصول فناوری است ، از نیویورک و پاریس تا دبی و پکن و توکیو را فراگرفته است. اما کار کردگرایی صرف و اجرای پروژه هایی انباشته از فرآورده ها و ماتریال های صنعتی هیچ ربطی به ایده ی معماری های تک ندارد. این نوع معماری چنان که پیتر کوک می گوید شهر زنده می سازد و قدرت معاصر بودن را در آزادی فضا (۴) و تحقق دانش فناورانه نشان می دهد. در همین تهران خودمان هم شاهد تولید ساختمان هایی بوده و هستیم که معماران آنها به فناوری برتر نظر داشته و دارند اما به دلایلی که بر کارشناسان پوشیده نیست از سوی برخی از کارفرمایان در سطحی گسترده صرفا شاهد باز تولید طرح هایی هستیم که کالبد شهرها را از هویت انداخته و به گونه ای تاسف بر انگیز به انبوه سازی دامن زده اند. با توجه به این موارد، پرداختن به معماری های تک و بررسی جوانب مختلف آن ، موضوع اصلی این شمارهی مجله شد.
A magazine that is published in order to have a polyphonic relationship with the professional audience, should necessarily focuse on structures that make this relationship possible in its most comprehensive form. When we were arranging the contents of the first issue, we knew beforehand that this procedure will be futile unless the connoisseur architects, engineers and writers assist us in it. Therefore in the first step we pondered about the importance of this task and the difficulties that were related to that. Fortunately the first issue was published almost at the time of International Book Fair and …. In that environment, it was possible to have a dialogue with our audience, which were mainly students. After the fair was finished we checked the Memorandum Book of the magazine, and we saw that a witty reader had written: “The structure of the magazine is in a way that has passed from the deconstructive mentality and projects to a vague and a dangling image of Bam, ruined Bam.
There was a strange implication in these sentences, to pass from the building the future to the ruins of the past. This passage had no signs of a nostalgic approach, but metaphorically depicted the moment of earthquake and destruction of a city. Iranian architecture is proud of its glorious past, the past that has the feeling of presence and spectacle, but at the same it is so fragile that after a six-Richter earthquake, only its memory remains. Almost it can be said that the major works of Iranian architecture, that all of them have metahistoric values, are placed on the fissures, and in case these fissures become active, probably the tragedy of Bam will be repeated. The history of Iranian architecture, from this viewpoint, is the history of constitutional paradoxes. On the one hand there has been the construction and its associate symbols, and on the other hand there exists the hallucination of earthquake. It seems that a thousand years has passed from the dusk of that sad day in January of 2004, but the citizens of Bam have not been able to regain their course of life. Let’s think deeper about this problem, and make a decision based on the High-Tech, which seems to be the only way to prevent the disasters.
- Bauhaus image 2.Internaional style 3. architecture: Action and plan; peter cook / A studio vista/Reinholdart paper back / edited by
- johan lewis /1967 4. Freedom of space
