مجله تخصصی معماری و ساختمان نشریه معماری و ساختمان
معماری ایرانی – شرقی؛ گذار از وضع موجود
احمد زهادی
سرمقاله شماره 24 فصلنامه معماری و ساخمتمان
۱) این شماره ی مجله به موضوع سومین جایزه معماری داخلی ایران اختصاص یافته است. از این رو در کنار درج گزارش مراسم اعطای جایزه و پروژه های منتخب هیات داوران، از چند تن از معماران، مشاوران و دست اندرکاران این جایزه خواسته ام که استنباط و برداشت خود از معماری داخلی را در قالب مطالبی مستقل برای خوانندگان مجله بنویسند که در واقع مکمل این ویژه نامه است. انگیزه و هدف اصلی ما در راه اندازی و استمرار این جایزه چنانکه از عملکرد دوره های پیشین آن آشکار است کمک به رشد فضای معماری در کشور و به ویژه اهمیت بخشیدن به طراحی و معماری داخلی است که طی چند دهه ی گذشته در پی تشدید ساخت و ساز، از معماری تاریخی کشورمان فاصله گرفته و ارزشها و عناصر باشکوه آن در مقیاس کلی می رود که به فراموشی سپرده شود چرا که انبوه سازی و شهرک سازی به رغم اینکه در شرایط موجود نیاز جامعه ی شهری است اگر از مطلوبیت، کارایی عملکردی و تکنیکهای مدرن برخوردار نباشد پیامد آن دگردیسی فضای زیست انسانی و غلبه ی زشتی بر زیبایی خواهد بود. اینکه زندگی در شهرهای بزرگ هر روز سخت تر و تحمل ناپذیرتر میشود جدای از علت های جامعه شناختی و… دلایل ساختاری هم دارد که بی نظمی در طراحی و ساخت خانه ها و فقدان اندیشه و الگوهای معمارانه در این میان، موضوعی توجه برانگیز است. امروزه دیگر در کمتر خانه ای، عناصری همچون حیاط و حوض و… دیده میشود و سکونتگاه ها از جوهره ی واقعی خود تهی شده اند به تعبیر دیگر، فضای سبز و چشم نواز که عنصر جدایی ناپذیر معماری کلاسیک ایران بوده از حریم خصوصی خانه ها به حریم عمومی شهر منتقل شده و آنچه باقی مانده فضاهای نامناسب با وضعیت زندگی شهروندان و پلان های بسته است بنابراین توجه به طراحی بیرونی و درونی بنا هم از حیث زیبایی شناختی و هم از نظر عملکردی واجد اهمیت است. معماران ایرانی در دوران معاصر تا جایی که امکان آن را یافته اند آثاری به وجود آورده اند که در تناسب با تجربه ی انسان مدرن قرار دارند، نگاهی تحلیلی به پروژه های برگزیده هیات داوران سومین جایزه معماری داخلی نیز نشان میدهد که معماران شناخته شده و نیز طراحان و معماران جوان به دنبال تغییر وضع موجود و شکل دادن به معماری هویت مند هستند که ناگفته پیداست در این روند هنوز خواسته ی کارفرما و مطالبهی او از طرح، اولویت و ارجحیت دارد، از سوی دیگر بناهای فاقد ایده و صرفا متکی به عملیات «ساخت و ساز» تا به آنجا دامن گستر شده که گفته می شود بیش از ۹۰ درصد خانه های پایتخت و دیگر شهرهای کشورمان « معمار» نداشته و ندارند اگر چه میدانیم قوانین مدونی در این خصوص وجود دارد که در صورت اجرای درست می تواند زمینه ی پیوند معماری با فضای شهر و سکونت انسانی را فراهم کند، همان اتفاقی که کمابیش طی چند دههی گذشته در شهرهای مدرن دیگر کشورهای آسیایی شاهد آن بوده ایم و دستاوردهای قابل توجهی نیز به دنبال داشته است.
۲) از زمان انتشار نخستین شماره مجله معماری و ساختمان، همواره در این اندیشه بودم که نشریه ای مشابه با آن در سطح منطقه طراحی و منتشر کنم. از آنجا که معماری در مشرق زمین طی چند دهه ی گذشته رشد چشمگیری داشته است بدیهی است که به تبع آن فضای نشریات مرتبط با مقوله ی معماری نیز باید متحول شود. مجلهی 2A که به زبان انگلیسی منتشر می شود در واقع تبلور این اندیشه و ایده بوده است و چنین خاستگاهی دارد. این مجله به محور گفت وگوی معماران شرق و غرب تبدیل شده و مقالات و مطالب آن نیز دال بر این روند است. پاسخ به این پرسش که معماری شرق به کجا می رود و چه نسبت هایی با معماری جهان دارد، نه ساده است و نه میتوان به سادگی از کنار آن گذشت اما واقعیت این است که معماران بزرگ مشرق زمین آثار ماندگاری پدید آورده اند که امروزه به یک جریان اثرگذار به خصوص از دیدگاه معماری پایدار دامن زده است. 2A در پی آن است که محور همگرایی معماران شرق و غرب عالم باشد. | به مبادلهی دانش مهندسی و معماری کمک کند و زمینه های رشد آن را در میان معماران و به ویژه دانشجویان رشته های مهندسی و معماری کشورهای منطقه فراهم نماید. در این مجله دو هدف مشخص را پیگیری می کنیم؛ طرح مباحث نظری و تئوریک معماری امروز جهان و نیز معرفی پروژه های برتر. در واقع همنشینی پروژه های معماری منطقه در کنار دیگر پروژه هایی که در سطوح جهانی شکل می گیرد امکان مقایسه و نقد آنها را آسان تر می نماید. از سوی دیگر دعوت از معماران بزرگ و صاحب نظریه را برای سخنرانی در دانشگاه های ایران در دستور کار خود داریم که به گونه ای پیگیرانه این برنامه را دنبال خواهیم کرد. از نظر ما اگر تبادل اندیشه و گفت و گوی خلاق میان معماران بزرگ به صورت هدفمند ادامه یابد می تواند بخش عمده ای از خلاء تفکر در معماری امروز ایران و منطقه را پوشش دهد و به شکل گیری فرهنگ معماری و ساخت و ساز مبتنی به هنر و تکنیک و ساختار مدرن یاری رساند. نشریه ی 2A با این انگیزه ها بنیان گذاشته شده است و انعکاس دهنده ی اتفاقات بزرگ در معماری منطقه و در سطح بین المللی خواهد بود.
